تزریق ژل به زانو یک روش درمانی ایمن و موثر جهت بهبود و مدیریت زانودرد در بیماران مبتلا به آرتروز زانو است. در این روش، مادهای با منشأ طبیعی به نام هیالورونیک اسید به مفصل زانو تزریق میشود. این ماده ژل مانند با روانکاری مفصل زانو و خواص ضربهگیری خود باعث تسهیل حرکت زانو و در نهایت، کاهش زانو درد خواهد شد. تزریق ژل به زانو، روند پیشرفت آرتروز را کند میکند و در برخی مواقع نیز به صورت موقت، نیاز به جراحی تعویض مفصل زانو را به تعویق میاندازد. بیمارانی که پیش از این به دلیل درد زانو قادر به انجام تمرینات درمانی موثر در روند فیزیوتراپی نبودند، با تزریق ژل به راحتی میتوانند تمرینات فیزیوتراپی خود را انجام دهند. تزریق ژل به زانو یک درمان سرپایی است که در کلینیک و یا مطب پزشک انجام میشود و به بستری شدن نیازی ندارد. بیمار پس از تزریق ژل میتواند با انجام مراقبتهای پس از درمان در مدت زمانی کوتاه، فعالیتهای روزمره خود را از سر بگیرد.
تزریق ژل به زانو چیست؟
تزریق ژل به زانو یک روش درمانی است که میتواند زانودرد ناشی از آرتروز و یا سایر عارضههای زانو مانند روماتیسم با شدت خفیف تا متوسط را تا حدودی بهبود بخشد و آن را کنترل کند. با پیشرفت آرتروز، کیفیت و مقدار مایع مفصلی کاهش مییابد و استخوانها به سختی روی هم حرکت میکنند. تزریق ژل هیالورونیک اسید به زانو باعث تقویت و افزایش مایع مفصلی زانو شده و افزایش مایع مفصلی نیز منجر به روانکاری بیشتر مفصل زانو و همچنین مهار ضربههای وارد شده به آن خواهد شد. با کاهش اصطکاک و سایش میان استخوانها و تسهیل حرکت اجزای مفصل زانو از شدت زانودرد کاسته میشود. البته به این نکته مهم نیز توجه داشته باشید که تزریق هیالورونیک اسید نمیتواند آسیبهای بافتی را ترمیم کند، بنابراین نباید انتظارات غیر واقعی از این روش داشته باشید.
هیالورونیک اسید چیست؟
هیالورونیک به صورت طبیعی در مایع مفصلی، چشمها، بافت همبند و پوست یافت میشود. هیالورونیک اسید در مایع مفصلی سینوویال باعث لغزندگی و سهولت حرکت مفاصل شده و از ایجاد اصطکاک میان اجزای مفصل جلوگیری میکند. وظایف اصلی هیالورونیک اسید در مفصل زانو به شرح زیر است:
- روانکاری و تسهیل حرکت استخوانها بر روی هم: بدین ترتیب، اجزای مفصل بدون هیچگونه اصطکاکی روی هم میلغزند و غضروف نیز ساییده نخواهد شد.
- ایجاد یک لایه متراکم در محل غضروفها: این ماده با ویسکوزیته بالای خود مانند یک بالشتک در قسمت غضروفی عمل کرده و ضربهها را مهار میکند.
با افزایش سن و ابتلا به آرتروز، غلظت و کیفیت هیالورونیک اسید موجود در مایع مفصلی کاهش پیدا میکند. این فرآیند بر اثر عفونت مایع مفصلی و تبدیل مولکولهای باکیفیت به مولکولهای بیکیفیت و ناکارآمد اتفاق میافتد. خوشبختانه چندین سال است که هیالورونیک اسید تحت شرایط آزمایشگاهی سنتز میشود و یا از منابع طبیعی مانند تاجخروس استخراج و فرآوری میگردد. هیالورونیک اسید در صنعت لوازم آرایشی و زیبایی دارای کاربردهای فراوان است، اما این فرمول طبیعی در بهبود زانودرد آرتروزی نیز میتواند کمککننده باشد.
تزریق ژل به زانو برای درمان کدامیک از آسیبهای زانو موثر است؟
تزریق ژل به زانو عموما برای درمان عارضههای فرسایشی زانو مانند آرتروز به کار میرود. با این حال ممکن است تزریق ژل تحت شرایط خاص برای برخی آسیبدیدگیها و عارضههای دیگر زانو نیز مفید باشد. به طور کلی موارد استفاده از این روش به شرح زیر است:
- آرتروز: آرتروز به سائیدگی و فرسایش مفاصل می گویند. تزریق ژل به زانو با ایجاد یک لایه محافظ (افزایش مایع مفصلی) باعث کاهش سائیدگی و در نهایت کاهش زانو درد ناشی از آتروز خواهد شد.
- روماتیسم: روماتیسم مفصلی یا آرتریت روماتوئید یک بیماری التهابی مزمن است که در طی آن سیستم دفاعی بدن به اشتباه، بافت مفاصل را مورد حمله قرار میدهد و باعث بروز التهاب در آنها میشود. روماتیسم مفصلی در زانو باعث کاهش کیفیت و کمیت مایع سینوویال در مفاصل میشود. بنابراین، تزریق ژل برای بهبود علائم روماتیسم زانو و کاهش درد ناشی از آن در مراحل خفیف تا متوسط تجویز میشود.
- پارگی مینیسک: مینیسک یک بخش غضروفی به شکل حرف C در محل اتصال استخوان ران به درشتنی (در مفصل زانو) است که مانند یک بالشتک ضربهگیر عمل میکند. مینیسک ممکن است در حین حرکات فیزیکی شدید مانند ورزش ای سنگین و پرشی، دچار پارگی شود. تزریق ژل به زانو برای پارگی مینیسک نیز یکی از گزینههای درمانی تکمیلی جهت کنترل درد است که در مقایسه با تزریق استروئید دارای عوارض کمتری خواهد بود، اما اثر تسکیندهنده آن نسبت به استروئید کمی دیرتر اتفاق میافتد.
- سینوویتیس: سینوویتیس به التهاب غشا سینوویال گفته میشود. این عارضه با آزاد شدن مواد شیمیایی خاصی در مفصل رخ میدهد و در نهایت، مولکولهای هیالورونیک اسید طبیعی موجود درمفصل تجزیه شده و غلظت این ماده کاهش پیدا میکند. از این رو، حرکت مفصل با مشکل و درد مواجه خواهد شد. پزشک جهت کنترل این درد معمولا از تزریق ژل استفاده میکند.
چه افرادی کاندید مناسبی برای تزریق ژل به زانو هستند؟
پزشک معمولا تزریق ژل به زانو را برای بیمارانی تجویز میکند که در مراحل اولیه پیشرفت بیماری خود از درمانهای محافظهکارانه مانند فیزیوتراپی، کاهش وزن (در صورت چاقی)، تغییر سبک زندگی، مصرف ضد دردهای غیر استروئیدی مانند ایبوبروفن نتیجه نگرفتهاند. افراد دارای شرایط زیر، کاندیدای مناسبی برای تزریق ژل به زانو هستند:
- افرادی که در مرحله خفیف تا متوسط پیشرفت آرتروز هستند
- افراد زیر ۶۵ سال
- افرادی که بنا بر دلایلی نمیتوانند و یا نمیخواهند جراحی تعویض مفصل زانو را انجام دهند
چه افرادی برای تزریق ژل به زانو مناسب نیستند؟
تا کنون اثرات درمانی مثبت تزریق ژل بر افراد زیر اثبات نشده است، بنابراین انجام آن به افراد دارای شرایط زیر توصیه نمیشود:
- بانوان باردار و شیرده
- کودکان
- افراد مبتلا به اختلالات خونی و خونریزی فعال
- افراد دارای نقص ایمنی
- افرادی که به پرندگان و فرآوردههای آنها حساسیت دارند (این افراد میتوانند از برندهای ژل هیالورونیک سنتز شده در محیط آزمایشگاهی استفاده کنند)
آمادگیهای پیش از تزریق ژل به زانو
پیش از اقدام به تزریق ژل به زانو، ابتدا لازم است خود را برای انجام آن آماده کنید. این پیش آمادگی، نقش مهمی را در کاهش عوارض و خطرات احتمالی و همچنین افزایش تاثیر تزریق ژل ایفا میکند.
- پزشک خود را از سوابق پزشکی، وضعیت جسمانی، آلرژی به مواد خاص، درمانهای گیاهی، داروها (بهخصوص داروهای رقیقکننده خون و ضدالتهابی) و مکملهای مصرفی خود مطلع کنید تا تصمیمات درمانی متناسب با وضعیت شما گرفته شود.
- به میزان کافی مایعات بنوشید، زیرا هیالورونیک اسید برای تاثیر حداکثری خود به جذب مایعات نیاز دارد.
- پیش از تزریق، وعده غذایی مناسب و مغذی میل کنید.
- با یک همراه به مطب پزشک بروید.
- نتایج آزمایشات و عکسبرداری خود را به پزشک نشان دهید.
- لباس آزاد و راحت بپوشید تا پزشک به راحتی به محل تزریق دسترسی داشته باشد.
فرآیند تزریق ژل به زانو
برای تزریق ژل به زانو نیازی به بستری شدن در بیمارستان نیست و این درمان به صورت سرپایی در مطب پزشک انجام میشود. استریل بودن محیط و لوازم تزریق از بروز عفونتهای ثانویه جلوگیری میکند، بنابراین انتخاب یک کلینیک بهداشتی به کاهش احتمال بروز عفونت کمک بسیاری میکند. مراحل انجام تزریق ژل به زانو به شرح زیر است:
- قرارگیری در وضعیت مناسب: بیمار در وضعیت مناسب برای تزریق (خوابیده یا نشسته) قرار میگیرد.
- ضدعفونی کردن محل تزریق: محل تزریق برای جلوگیری از بروز عفونت ثانویه به طور کامل ضدعفونی میشود.
- بیحسی موضعی: برای کاهش درد ناشی از تزریق معمولا از بیحسیهای موضعی مانند لیدوکائین استفاده میشود.
- تزریق همزمان با انجام سونوگرافی :پزشک در حین تزریق، محل دقیق را به کمک دستگاه سونوگرافی و یا تکنیک فلوئوروسکوپی بررسی میکند تا ژل در محل مناسب تزریق شود.
- خارج کردن مایع داخل مفصل: در صورت تجمع مایع آزاد در مفصل، با همان سرنگی که برای تزریق استفاده شده است، مایع مفصل نیز تخلیه خواهد شد.
- تزریق ژل: در نهایت، تزریق ژل به داخل مفصل زانو انجام میشود. نشت مواد به اطراف بافت هدف و تزریق اشتباه ممکن است کارایی این روش را به صفر برساند و باعث بروز ورم، کیست و کبودی زیاد در محل شود. بنابراین، تزریق ژل حتما باید توسط پزشک متخصصو با تجربه انجام شود.
اولین علائم کاهش زانو درد معمولا بین ۶ تا ۸ هفته پس از تزریق ژل به زانو احساس میشوند و حدود ۶ ماه نیز ماندگاری خواهند داشت. این درمان ممکن است در یک یا چندین مرحله و با فاصله یک تا دو هفته انجام شود. در صورت تأیید پزشک میتوان این تزریق را تمدید کرد.
محل تزریق ژل به زانو
تزریق ژل به مفصل زانو از طریق چهار نقطه اصلی انجام میشود. پزشک با توجه به این نقاط ورودی در هنگام تزریق، زانوی شما را خم یا راست نگه میدارد.
نقطه بالایی-خارجی: در کنار و کمی بالاتر از کشکک زانو به سمت خارج قرار دارد.
نقطه بالایی-داخلی: درکنار و کمی بالاتر از کشکک زانو به سمت داخل قرار دارد.
نقطه جلویی-خارجی: در جلوی زانو و کمی پایینتر از کشکک زانو به سمت خارج قرار دارد.
نقطه جلویی-داخلی: در جلوی زانو و کمی پایینتر از کشکک زانو به سمت داخل قرار دارد.
نکته مهم: ژل هیالورونیک اسید از طریق تمامی این نقاط میتواند به سمت مفصل زانو حرکت کند و در این نقاط با مایع سینوویال مفصل مخلوط شده و همراه با آن در اطراف زانو جریان یابد. بنابراین، اگر بیشتر در قسمت داخلی زانو خود احساس درد می کنید، تزریق لزوما نباید در همان محل دردناک انجام شود، زیرا چندین نقطه دیگر برای ورود ژل به جریان اصلی مایع مفصلی وجود دارد. برخی بیماران، نگران ورود سوزن به کانون اصلی درد و تورم در زانوی خود هستند که با آگاهی از این نکته دیگر جای نگرانی وجود ندارد.
محل تزریق بر اساس این موارد تعیین می شود: دامنه حرکت زانو، توانایی صاف نگه داشتن کامل زانو، تجمع مایع در زانو، تشخیص پزشک و وزن بیمار.
مراقبتهای بعد از تزریق ژل به زانو
پس از تزریق ژل باید کمی در کلینیک بمانید تا در صورت بروز هر نوع واکنش بدن نسبت به ژل، پزشک بتواند اقدامات موردنیاز را انجام دهد. به طور کلی، مقداری التهام و درد خفیف پس از تزریق ژل طبیعی است و خود به خود بهبود مییابد. اما برای کاهش این عوارض و افزایش میزان اثربخشی ژل اقدامات زیر را انجام دهید:
- تا چند روز اول پس از تزریق ژل از انجام فعالیتهای فیزیکی شدید مانند ایستادن طولانیمدت، دویدن، پریدن و بلندکردن اجسام سنگین خودداری کنید.
- هر دو ساعت یک بار از کمپرس یخ و داروهای مسکن رایج برای کاهش ورم و درد جزئی ناشی از تزریق استفاده کنید.
- به مقدار کافی مایعات مصرف کنید، زیرا ژل هیالورونیک اسید برای عملکرد و گردش بهتر در مفصل به آب نیاز دارد.
- در صورت بروز هر گونه واکنش حساسیتی غیرمعمول به جزء ورم، قرمزی و درد اندک در محل تزریق حتما به پزشک خود اطلاع دهید.
میزان اثربخشی تزریق ژل به زانو
تاثیر تزریق ژل به زانو و زمان بروز آن در هر بیمار متفاوت است و نمیتوان کلیه شواهد و نتایج تحقیقات را با قطعیت به تمامی بیماران تعمیم داد. گاهی ممکن است یک بیمار پس از یک هفته شاهد اثربخشی حداکثری این درمان باشد، در حالی که یک بیمار دیگر ممکن است کاملا از انجام این روش مأیوس شده باشد. نتایج مختلف میزان اثرگذاری باعث شده است که روش تزریق ژل به زانو در هالهای از تناقضات بنیادین در مطالعات و بررسیهای بالینی قرار گیرد. بنابراین، مشاوره پزشکی فردی بر اساس ویژگیها و شرایط منحصر به هر شخص در این درمان از اهمیت بالایی برخوردار است. پیش از اتخاذ هر تصمیمی ابتدا باید با یک متخصص باتجربه مشورت کنید تا با توجه به شرایط شما بهترین روش درمان را پیشنهاد دهد.
مطالعات انجام شده درباره موضوع “تزریق ژل به زانو و اثربخشی آن در بهبود زانودرد” در دنیای تحقیقات به دو گروه متفاوت طبقهبندی میشوند:
گروه اول: شواهدی مبنی بر موثر بودن تزریق ژل به زانو بدست آوردهاند
در این بررسیها، تزریق ژل هیالورونیک اسید به زانو با نتایج مثبت و امیدوارکنندهای همراه بوده است. نتایج این مطالعات نشان میدهند که تزریق ژل بر اساس مقیاسهای سنجش درد مانند WOMAC و VAS، پرسشنامهها و خوداظهاری شرکتکنندگان در مدیریت و بهبود علائم زانودرد، التهاب زانو، عملکرد زانو و کیفیت زندگی بیمار، تاثیر بسزایی داشته است. به عنوان مثال، در مطالعهای که بر ۷۴ بیمار مبتلا به آرتروز با شدت خفیف تا متوسط انجام شد، علائم درد در بازههای ۱ هفته تا ۲۶ هفته و پس از آن طبق مقیاس سنجش درد VAS مورد بررسی قرار گرفت. بر اساس نتایج بدست آمده، زانودرد بیماران در پایان هفته ۲۶ام حدود ۴۸ درصد کاهش یافته است. همچنین عملکرد زانو آنها بر اساس مقادیر تست WOMAC نیز در پایان هفته ۲۶ام حدود ۲۸ واحد بهبود پیدا کرده است.
در یک بررسی دیگر نیز ۱۰۹ شرکتکننده در شاخصهای “درد در هنگام حرکت” و “درد در هنگام استراحت” تحت درمان قرار گرفتند و بر اساس مقیاس سنجش درد VAS و همچنین تست پیادهروی ۶ دقیقهای قبل و بعد از تزریق ژل به زانو بررسی شدند. نتایج این بررسی حاکی از موفقیت آمیز بودن درمان و همچنین ماندگاری و ایمنی آن در ۹۰ درصد از شرکتکنندگان است. مطالعات و بررسیهای بالینی مشابه بسیاری در ابعاد مختلف انجام شدهاند که همگی آنها تاثیرات مثبت تزریق ژل به زانو را تصدیق میکنند.
گروه دوم: به موثر بودن تزریق ژل به زانو شک دارند
در یک مقاله مروری معتبر، نتایج صدها کارآزمایی بالینی در ۵۰ سال اخیر در مراکز درمانی مختلف همزمان توسط دو تیم ارزیابی مستقل به صورت اتفاقی انتخاب و مورد بررسی قرار گرفتند. در این بررسی سیستماتیک، شواهدی بدست آمد که نشان میدهند تزریق ژل به زانو تاثیر بسیار اندکی در کاهش علائم درد در شرکت کنندگان داشته است. از نظر بالینی، میان افرادی که از دارونما استفاده کردند و افرادی که ژل تزریق کرده بودند، هیچ تفاوتی مشاهده نشد. در این بررسی، خطای تحقیقاتی بسیاری از این کارآزماییهای بالینی به کمک ابزارهای ارزیابی معتبر سنجیده شده است. بر اساس این ارزیابی، بسیاری از مطالعات پیشین به دلیل کوچک بودن جامعه آماری و سایر خطاهای تحقیقاتی از اعتبار لازم برخوردار نبودند و نباید به آنها استناد کرد.
به نتایج کدام بررسیها اعتماد کنیم؟
در دنیای پزشکی، مواجهه با چنین تضادهایی معمولا دور از انتظار نیست، زیرا با چشمپوشی از خطاهای تحقیقاتی، واکنشهای زیستی به هر مدل درمان ممکن است متفاوت باشد. در سالهای اخیر بسیاری از پزشکان به ماهیت متناقض درمانها پی برده و به روشی به نام «پزشکی شخصی سازیشده» روی آوردهاند. در این رویکرد تمامی جنبههای فردی هر بیمار مانند محیط و سبک زندگی، بیماریهای زمینهای ، ژنتیک، شاخص توده بدنی، سابقه خانوادگی و غیره مورد بررسی قرار میگیرد و سپس بهترین روش درمان انتخاب خواهد شد. این روش موجب کاهش ریسک درمان و افزایش ضریب تاثیر آن خواهد شد. در نهایت باید فاکتورهای مستعدکننده ریسک و موفقیت درمان را بشناسید و پس از مشاوره با یک پزشک معتمد، مناسبترین درمان را انتخاب کنید.
عوامل موثر بر افزایش اثربخشی تزریق ژل به زانو
پیش از هر گونه تصمیمی برای بهبود زانودرد خود باید بدانید چه عواملی میزان موفقیت تزریق ژل به زانو را افزایش میدهند و سپس نسبت به درمان اقدام کنید.
- سن کمتر از ۶۵ سال: افراد زیر ۶۵ سال پاسخ درمانی بهتری به تزریق ژل به زانو نشان میدهند. اما با این وجود سالمندان زیادی تا کنون از اثربخشی این روش بهره مند شدهاند.
- نداشتن اضافه وزن بیش از حد: شدت آرتروز و تخریب ناشی از آن در افراد دارای اضافه وزن بسیار بالا است، زیرا فشار مضاعفی بر زانوها وارد میشود و روند تخریب سریعتر اتفاق میافتد. بنابراین، تزریق ژل به زانو نمیتواند گزینه موثری برای این افراد باشد. با این وجود، افراد دارای اضافه وزن بالا و چاقی مفرط میتوانند با انجام درمانهای ترکیبی تزریق ژل با سایر روشها (استفاده از بریس) درمان خود را ادامه دهند.
- شدت آرتروز: افرادی که در مرحله خفیف تا متوسط بیماری آرتروز قرار دارند، شاهد اثربخشی بیشتر تزریق ژل به زانو خواهند بود. در مراحل شدیدتر معمولا مداخلات جراحی انجام میشود و تزریق ژل بیاثر خواهد بود.
باید توجه داشت که به غیر موارد فوق، عوامل دیگری مانند برند ژل مورد استفاده، تعداد دفعات تزریق، وزن مولکولی هیالورونیک اسید، مراقبتهای مناسب پس از درمان، تبحر درمانگر در تزریق ژل، پروتکل درمانی پزشک، دوری از ریزفاکتورهای تشدیدکننده عفونت مانند سیگار و الکل و سابقه آلرژی نیز در میزان اثربخشی تزریق ژل به زانو موثر هستند.
نکته: ممکن است بسیاری از موارد ذکر شده از کنترل بیمار خارج باشد، بنابراین برای تصمیمگیری بهتر و دستیابی به بیشترین میزان اثربخشی، بهتر است با پزشک معتمد خود مشورت کنید.
مزایای تزریق ژل هیالورونیک اسید به زانو
این روش به دلیل دارا بودن عوارض و ریسک ناچیز به یکی از ایمنترین گزینههای موجود در درمان زانودرد آرتروزی تبدیل شده است. مزایای تزریق ژل به زانو شامل موارد زیرا است:
- کاهش دردهای آرتروزی : بیماران مبتلا به آرتروز زانو معمولا از دردهایی شکایت دارند که خود را به این اشکال نشان میدهند: درد تحمل ناپذیر در هنگام ایستادن به صورتی که فرد مایل است بلافاصله در جایی بنشیند، درد در زمان استراحت، درد شبانگاهی، درد در هنگام بیدار شدن از خواب، درد در واکنش به تغییرات دمایی و شرایط محیطی. دردهای آرتروزی معمولا با تزریق ژل به زانو مدیریت میشوند.
- بهبود کیفیت خواب بیمار : با کاهش درد، بیمار با آسودگی بیشتر استراحت میکند. روند التیام بافتها و التهاب در زمان استراحت، بیشتر است. بنابراین، تزریق ژل به زانو میتواند در بازسازی بافتها موثر واقع شود.
- ایجاد فرصت برای انجام تمرینات ورزشی سودمند: یکی از عوامل تشدیدکننده آرتروز زانو، عدم تعادل عضلانی و ضعف عضلات چهار سر ران است. بیمار با فارغ شدن از درد میتواند برای تقویت عضلات خود تحت نظر متخصص طب ورزشی قرار گیرد تا روند پیشرفت بیماری آهستهتر شود.
- عدم نیاز به بستری شدن پس از تزریق: بیمار پس از تزریق میتواند با رعایت نکات مراقبتی به زندگی عادی خود بازگردد.
- قطع مصرف داروهای مسکن: با تزریق ژل به زانو، مصرف مسکنهای رایج مانند ایبوبروفن و ناپروکسن نیز کاهش مییابد. بنابراین کلیه، کبد و سایر اعضای بدن بسیار کمتر در معرض خطر داروهای شیمیایی قرار خواهند گرفت.
- افزایش دامنه حرکت زانو: نتایج حاصل از چندین مطالعه نشان میدهند که مولفههای حرکتی (لوکوموتور) مفصل زانو پس از تزریق بهبود مییابند و آثار آن نیز حدود ۶ ماه ماندگار خواهد بود. تزریق ژل به زانو به طور مؤثر از انقباض همزمان عضلات (co-contraction) جلوگیری کرده و فعالیت حرکتی عضلات اندام تحتانی را بهبود میبخشد. یک مطالعه دیگر نیز نشان میدهد که با تزریق ژل به زانو، افراد میتوانند با درد کمتری زانوی خود را خم یا راست کنند.
- کاهش التهاب مفصل: روانکاری مفصل و سایش کمتر در محل زانو باعث کاهش التهاب خواهد شد.
نکته مهم: کاهش درد باعث افزایش دامنه حرکت زانو میشود و سپس گشتاور اداکشن زانو (KAM _ نیروی وارد شده به مفصل در هنگام خم یا راست کردن زانو ) نیز افزایش مییابد. این موضوع باعث ایجاد بار بیشتر بر زانوها میشود، لذا روند آرتروز نیز سریعتر پیش خواهد رفت. بنابراین، بیمار نباید با احساس فراغت از درد پس از تزریق، مفصل زانوی خود بیش از حد باز و یا بسته کند، زیرا این موضوع باعث تسریع روند پیشرفت بیماری خواهد شد.
عوارض تزریق ژل هیالورونیک اسید به زانو
ژل هیالورونیک اسید به طور طبیعی در بدن وجود دارد، بنابراین واکنش به تزریق آن در بافتهای بدن، عوارض بسیار اندکی به همراه خواهد داشت که میتوان از آن چشمپوشی کرد. در صورت مشاهده عوارض طولانیمدت و نامتعارف با پزشک خود مشورت کنید. برخی عوارض گزارش شده تزریق ژل به زنو شامل موارد زیر است:
- درد یا احساس سوزش در محل: برخی بیماران پس از تزریق، احساس ناراحتی و درد در محل را تجربه خواهند کرد. این درد در ساعات اولیه به تدریج کم و در نهایت از بین میرود.
- خشکی و سفتی زانو: خشکی و سفتی موقتی عضله پس از تزریق معمولا اتفاق میافتد. طبق دستور پزشک با انجام تمرینات سبک و مجاز میتوان شدت آن را کاهش داد ( توجه داشته باشید که از انجام فعالیتهای سنگین پس از تزریق پرهیز کنید).
- واکنشهای پوستی در محل تزریق: معمولا پس از تزریق علائمی مانند قرمزی، احساس گرما، احساس گزگز و مورمور، تورم و التهاب اندک در محل مشاهده میشود و به سرعت نیز از بین خواهند رفت.
- عفونت: ابتلا به عفونت پس از تزریق بسیار نادر است و برای جلوگیری از آن باید به بهداشت محل تزریق اهمیت دهید. در صورت بروز هر یک از علائم عفونت مانند درد، قرمزی و تب حتما به پزشک مراجعه کنید.
- تجمع مایع در زانو: تجمع مایع و تورم ناشی از آن در زانو معمولا به تدریج از بین خواهد رفت.
خطرات در حین تزریق
تزریق ژل به زانو از نظر بالینی یک روش ایمن و با ریسک بسیار اندک است، اما مانند هر درمان دیگری رعایت بهداشت در حین تزریق و همچنین انجام ملاحظات پیش و پس از درمان برای کاهش خطرات و واکنشهای ثانویه از اهمیت بالایی برخوردار است. اگرچه بروز درد و تورم خفیف در ۲۰ درصد از بیماران مورد انتظار است، اما عوارض جانبی جدیتری مانند التهاب شدید مایع مفصلی (التهاب گرانولوماتوز سینوویوم)، آسیب عصبی (نوروپاتی سافنوس که طی آن عصب در حین تزریق آسیب میبیند؛ به خصوص در بیماران دارای اضافه وزن بالا)، سودو-سپتیک (نوعی آلرژی حاد و بسیار نادر به محصولات هیالورونیک اسید)، آرتریت سپتیک (عفونت مفصلی که خود را در تزریقهای چندگانه بیشتر نشان میدهد)، نکروز پوستی و حتی عفونتهای قارچی و آمبولی در موارد بسیار نادر مشاهده شده است. آگاهی از خطرات احتمالی و عوامل خطر، تا حد زیادی از بروز چنین آسیبهایی پس از درمان جلوگیری میکند.
عواملی که احتمال بروز خطرات در حین تزریق را افزایش میدهند:
برخی عواملی که در بروز عوارض پس از تزریق موثر هستند عبارتند از:
- چاقی: اضافه وزن باعث میشود نقاط عطف آناتومیک محل تزریق کمتر مشخص شوند. این عامل، خطر سوراخ شدن عصب سافنوس را به خصوص در تکنیکهای تزریق متمایل به سمت داخل افزایش میدهد. بنابراین، افراد دارای اضافه وزن باید پیش از درمان، نگرانیهای خود را با پزشک معالج در در میان بگذارند تا روش موثری برای درمان پیدا کنند.
- تزریقات مکرر: هر چند بر اساس بررسیهای پیشین، تزریق چندین نوبت از ژل هیالورونیک اسید میتواند میزان اثربخشی درمان را افزایش دهد، اما چندین گزارش بالینی نادر دیگر نیز مواردی از بروز آرتریت حاد آسپتیک (عفونت مفصلی)، آرتریت کاندیدا (عفونت قارچی) و سینوویت گرانولوماتوز (عفونت باکتریایی مایع مفصلی) را پس از انجام چندین تزریق گزارش دادهاند.
نکته: رعایت بهداشت و مراقبتهای پس از تزریق میتواند از بروز چنین مواردی جلوگیری کند. انتخاب یک کلینیک با کادر مجرب نیز احتمال بروز چنین مشکلاتی را به حداقل میرساند.
- آسیب های مفصلی پیشین: تزریق هیالورونیک اسید به بیمارانی که فضای بین مفصلی آنها به شدت افت کرده و بافت غضروفی زانویشان کاملا از بین رفته است و به اصطلاح به مرحله ساییدگی استخوان بر استخوان رسیدهاند، به هیچ عنوان توصیه نمیشود، زیرا آرتروز پیشرفته، عوامل خطر در حین تزریق را به شدت افزایش میدهد.
- بیماریهای زمینهای: ابتلا به بیماری نقص ایمنی به طور بالقوه میتواند خطر عفونت باکتریایی و قارچی را افزایش دهد.
- تکنیک تزریق: عدم رعایت پروتکلهای صحیح ضد عفونی در حین تزریق، خطر آرتریت سپتیک را افزایش میدهد. همچنین انتخاب تکنیک تزریق اشتباه ممکن است باعث سوراخ شدن رگهای خونی در حین تزریق و در نهایت نکروز پوستی شود. این خطرات با انتخاب یک پزشک توانمند قابل پیشگیری خواهند بود.
تزریق ژل به زانو یا جراحی؟
تزریق ژل به زانو یک روش موقت برای مدیریت زانودرد آرتروزی است. حقیقت تلخ این است که آرتروز زانو یک بیماری پیشرونده و بدون درمان قطعی است. درمانهای رایج غیرجراحی مانند تزریق ژل به زانو تنها علائم ناشی از آرتروز را کنترل میکنند تا کیفیت زندگی بیمار حفظ شود و بتواند مدت زمان بیشتری بدون مداخلات جراحی روی پاهای خود بایستد. عموما دو گروه از افراد به تزریق ژل به زانو تمایل دارند:
- افرادی که در مرحله خفیف تا متوسط بیماری قرار دارند: یک فرد مبتلا به آرتروز اگر در مرحله خفیف یا متوسط پیشرفت بیماری قرار داشته باشد، دیر یا زود به مرحله شدیدتر بیماری وارد میشود که این مرحله تنها با جراحی مفصل زانو تا حدودی درمان خواهد شد. کند کردن روند پیشرفت بیماری با تزریق ژل هیالورونیک اسید به زانو، تا حدودی از ورود به مرحله شدیدتر جلوگیری میکند، اما در نهایت این اتفاق گریزناپذیر ممکن است چند سال دیگر برای فرد اتفاق بیفتد. لذا اگر بیمار جوانتر است، به راحتی میتواند بعد از تزریق ژل (حداقل شش ماه) با آمادگی کامل روحی مورد جراحی قرار گیرد. اما اگر بیمار در سنین ۶۰ تا ۶۵ سالگی باشد، ممکن است با تعلل بیشتر فرصت خود را برای انجام یک جراحی بدون ریسک از دست بدهد، چرا که فاکتورهای خطر در جراحی تعویض مفصل زانو با افزایش سن، تشدید میشوند. بنابراین، اگر بیمار کاندید مناسبی برای جراحی است (با در نظر گرفتن ریسکهای جراحی) پیشنهاد میشود بدون اتلاف وقت تحت جراحی قرار گیرد تا از مزایای ۱۵ ساله پروتز زانو بهرهمند شوند و دوران پیری خود را با کیفیت بالاتری سپری کند.
- افرادی که در مرحله شدید بیماری قرار دارند، اما کاندیدای مناسبی برای جراحی نیستند: این افراد یا به دلیل کهولت سن و یا هر عامل دیگری نمیتوانند و یا نمیخواهند تحت عمل جراحی قرار گیرند، بنابراین، با تزریق ژل میتوانند زانودرد خود را تا حدی کنترل کنند.
هزینه تزریق ژل به زانو
هزینه تزریق ژل به زانو تا حد زیادی به برند ژل هیالورونیک اسید مورد استفاده بستگی دارد. برخی از انواع ژلهای هیالورونیک اسید دارای وزن مولکولی بالا هستند که این عامل، هزینههای تولید و فرآوری این نوع از هیالورونیک اسید را افزایش میدهد. عامل مهم دیگر در برآورد هزینه، تحت پوشش قرار گرفتن بیمهای تزریق ژل به زانو است که با تماس با شرکت بیمهکننده خود میتوانید از آن مطلع شوید. لوازم مصرفی، تعداد دفعات تزریق و تخصص پزشک نیز عوامل تعیینکننده دیگری در تعیین هزینه نهایی تزریق ژل به زانو محسوب میشوند. جهت کسب اطلاعات بیشتر درباره هزینه تزریق ژل به زانو با کلینیک فوق تخصصی ارتوپدی سعادت آباد تماس حاصل فرمایید.
سوالات متداول
آیا تزریق ژل به زانو درد دارد؟
درد در هنگام تزریق به کمک ماده بیحسی موضعی مهار میشود، اما این درد بدون تزریق بیحسی نیز قابل تحمل است. سوزش و درد ناشی از تزریق را میتوان با مسکنهای عادی برطرف کرد.
برای اثربخشی بیشتر میتوان از سایر درمان در کنار تزریق ژل به زانو بهره برد؟
بله با مشورت پزشک میتوان از مزایای چندین درمان مانند فیزیوتراپی و داروهای دیگر استفاده کنید.
آیا تزریق ژل به زانو میتواند جایگزین جراحی تعویض مفصل زانو شود؟
خیر، این درمان صرفا نیاز به جراحی را به تعویق میاندازد تا بیمار بتواند در فرصت مناسب خود را برای انجام جراحی و تصمیمگیری نهایی در مورد آن آماده کند. هر فرد، پاسخ درمانی منحصر به خود را از درمان میگیرد، اما باید در نظر داشت که مفصل زانو در طیفهای شدیدتر آرتروز حتما باید تعویض شود و تزریق ژل تنها در تسکین درد و به تعویق انداختن جراحی مؤثر خواهد بود.
آیا بافت آسیبدیده در پارگیهای مینیسک با تزریق ژل به زانو ترمیم میشود؟
خیر، تزریق ژل تنها درد ناشی از پارگی مینیسک را تا حدودی مهار میکند.
آیا غضروف آسیبدیده و ساییدهشده با تزریق ژل به زانو ترمیم میشود؟
با تزریق ژل به زانو و روانکاری آن، بافت غضروف با سرعت کمتری تخریب میشود. متأسفانه غضروف نمیتواند خود را در بدن ترمیم کند، بنابراین تزریق ژل تنها به کنترل درد و کاهش روند تحلیل آن کمک خواهد کرد. در حال حاضر تحقیقات بسیار محدودی در مورد خودترمیمی بافت غضروف و تاثیر تزریق ژل بر آن در دسترس است.
اثر تزریق ژل هیالورونیک اسید به زانو تا چه مدت ماندگاری دارد؟
اولین نشانههای کاهش درد در هفتههای اول قابل مشاهد است و معمولا تا شش ماه ماندگار خواهد بود (این مد زمان در افراد مختلف، متفاوت است).
آیا پس از تزریق ژل به زانو باید بستری شویم؟
خیر، بیمار پس از تزریق میتواند برای استراحت به منزل بازگردد.
آیا پس از تزریق میتوان فعالیتهای ورزشی انجام داد؟
پاسخ به این سوال به میزان پیشروری بیماری بستگی دارد، بنابراین بهتر است با پزشک خود مشورت کنید.
انجام چه فعالیتهایی پس از تزریق ممنوع است؟
به مدت ۴۸ ساعت از انجام فعالیتهای بدنی سنگین پرهیز کرده و پس از این مدت نیز باید با پزشک خود بیشتر مشورت کنید. توجه داشته باشید که یکی از عوامل مهم ایجاد آرتروز زانو، استفاده مکرر و بیش از حد از زانو در حرکات تکرارشونده مانند رکاب زدن افراطی است، لذا برای کند کردن روند آرتروز از انجام چنین فعالیتهایی پرهیز کنید.
آیا تزریق ژل به زانو درمان قطعی آرتروز زانو است؟
خیر. آرتروز یک بیماری پیشرونده و بدون درمان قطعی است. اما شواهد بالینی بسیاری وجود دارد که نشان میدهند، تزریق ژل میتواند روند پیشرفت بیماری و درد ناشی از آن را کاهش دهد.
آیا بیمار بعد از تزریق ژل به زانو میتواند کارهای شخصی خود را انجام دهد؟
بر اساس آزمایشات و مقیاسهای سنجش عملکرد زانو، بیمار پس از تزریق ژل میتواند امور شخصی خود مانند نماز خواندن و یا دستشویی را انجام دهد، اما شدت بیماری در انجام برخی فعالیتها بسیار تعیین کننده است. بنابراین، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید.