واریس لگن یکی از مشکلات عروقی شایع در میان زنان است که معمولاً به دلیل گشاد شدن و عملکرد نامناسب وریدهای لگنی رخ می‌دهد. این بیماری که با نام سندرم احتقان لگنی (PCS) نیز شناخته می‌شود، می‌تواند باعث درد مزمن لگنی و سایر مشکلات مرتبط شود. شناخت علت‌های ایجاد واریس لگن، علائم، روش‌های تشخیص و درمان، به بیماران کمک می‌کند تا سریع‌تر نسبت به کنترل و درمان این مشکل اقدام کنند.
واریس لگن چیست؟
واریس لگن وضعیتی است که در آن، وریدهای لگنی به دلیل مشکلات گردش خون گشاد شده و عملکرد طبیعی خود را از دست می‌دهند. این بیماری عمدتاً در زنان در سنین باروری رخ می‌دهد و ارتباط مستقیمی با بارداری، تغییرات هورمونی و ضعف دیواره‌های وریدی دارد. رگ‌های واریسی لگنی می‌توانند باعث درد، احساس سنگینی و ناراحتی در ناحیه لگن شوند و در برخی موارد علائمی مشابه واریس پا ایجاد کنند.
علت بروز واریس لگن
علل مختلفی می‌توانند باعث بروز واریس لگن شوند، از جمله:
- بارداری‌های متعدد: افزایش حجم خون و فشار رحم بر روی رگ‌های لگنی می‌تواند منجر به اتساع وریدها شود. در دوران بارداری، جریان خون در بدن افزایش می‌یابد تا مواد مغذی و اکسیژن کافی به جنین برسد. این افزایش جریان خون می‌تواند به رگ‌های لگنی فشار وارد کند و در نتیجه منجر به گشاد شدن وریدها شود. همچنین، تغییرات هورمونی در دوران بارداری باعث شل شدن دیواره رگ‌ها و کاهش خاصیت ارتجاعی آن‌ها می‌شود.
- نقص عملکرد دریچه‌های وریدی: وریدهای بدن دارای دریچه‌هایی هستند که وظیفه کنترل جریان خون را بر عهده دارند. اگر این دریچه‌ها ضعیف شده یا آسیب ببینند، نمی‌توانند از بازگشت خون جلوگیری کنند. این امر باعث تجمع خون در رگ‌های لگنی و در نتیجه اتساع بیش از حد آن‌ها می‌شود.
- عدم تعادل هورمونی: افزایش سطح هورمون استروژن، که در دوران بارداری، قاعدگی و مصرف داروهای هورمونی مانند قرص‌های ضدبارداری رخ می‌دهد، می‌تواند باعث ضعف دیواره‌های وریدی و گشاد شدن آن‌ها شود. استروژن تأثیر مستقیمی بر کاهش خاصیت ارتجاعی دیواره‌های عروق دارد و این موضوع می‌تواند موجب اختلال در عملکرد طبیعی وریدهای لگنی شود.
- وراثت: عوامل ژنتیکی نقش مهمی در بروز واریس لگن دارند. افرادی که سابقه خانوادگی واریس دارند، احتمال بیشتری دارد که دچار این مشکل شوند. ضعف مادرزادی دیواره‌های عروقی نیز می‌تواند یکی از عوامل زمینه‌ساز این بیماری باشد.
- سبک زندگی کم‌تحرک: نشستن‌های طولانی‌مدت یا ایستادن زیاد می‌تواند موجب افزایش فشار در عروق لگنی شود. عدم تحرک کافی باعث کاهش گردش خون در ناحیه لگن شده و احتمال تجمع خون در رگ‌های این ناحیه را افزایش می‌دهد. این امر به مرور زمان منجر به اتساع غیرطبیعی وریدها و بروز واریس لگن می‌شود.
- فشار داخل شکمی بالا: عواملی مانند چاقی، یبوست مزمن، زور زدن بیش از حد هنگام دفع مدفوع، سرفه‌های مزمن و فعالیت‌های بدنی سنگین می‌توانند فشار داخل شکمی را افزایش دهند. این افزایش فشار موجب اختلال در بازگشت خون و در نهایت گشاد شدن وریدهای لگنی می‌شود.
- سندرم احتقان لگنی: این سندرم زمانی رخ می‌دهد که خون در وریدهای لگنی به درستی تخلیه نشود و در نتیجه، این رگ‌ها متورم و گشاد شوند. این مشکل عمدتاً در زنان دیده می‌شود و با علائمی همچون درد مزمن لگنی و احساس سنگینی در ناحیه لگن همراه است.
علائم واریس لگن
علائم واریس لگن ممکن است با سایر مشکلات زنان مانند آندومتریوز یا کیست تخمدان اشتباه گرفته شود. از جمله نشانه‌های این بیماری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- درد مزمن در ناحیه لگن: یکی از شایع‌ترین علائم واریس لگن، درد مداوم در ناحیه لگن است که معمولاً بیش از ۶ ماه ادامه دارد. این درد اغلب به صورت مبهم و تیرکشنده احساس می‌شود و ممکن است در زمان‌های خاصی مانند بعد از ایستادن‌های طولانی‌مدت یا در پایان روز شدت یابد.
- احساس سنگینی و ناراحتی در قسمت تحتانی شکم: زنان مبتلا به واریس لگن اغلب از احساس پری و سنگینی در ناحیه لگن و پایین شکم شکایت دارند. این احساس می‌تواند به ویژه در دوران قاعدگی یا بعد از فعالیت‌های بدنی شدید تشدید شود.
- افزایش درد هنگام قاعدگی، بعد از رابطه جنسی یا در دوران بارداری: هورمون‌های زنانه مانند استروژن می‌توانند تأثیر مستقیمی بر شدت درد ناشی از واریس لگن داشته باشند. در دوران قاعدگی، به دلیل تغییرات هورمونی، علائم این بیماری اغلب تشدید می‌شود. برخی از زنان نیز در حین یا بعد از رابطه جنسی، درد شدیدی را در ناحیه لگن تجربه می‌کنند.
- تورم و رگ‌های واریسی در قسمت‌های داخلی ران و ناحیه تناسلی: برخی بیماران ممکن است متوجه برجستگی و تورم وریدهای ناحیه تناسلی و داخل ران شوند. این وریدهای واریسی ممکن است به رنگ آبی یا بنفش دیده شوند و همراه با احساس درد و ناراحتی باشند.
- بی‌حسی یا احساس فشار در ناحیه لگن و کمر: گاهی بیماران حس می‌کنند که فشار غیرطبیعی در قسمت تحتانی کمر و لگن خود دارند. این احساس فشار می‌تواند موجب ناراحتی و محدودیت در انجام فعالیت‌های روزمره شود.
- افزایش ادرار و احساس نیاز مکرر به دفع ادرار: در برخی موارد، واریس لگن می‌تواند بر مثانه تأثیر گذاشته و باعث احساس نیاز مکرر به دفع ادرار شود.
- درد هنگام نشستن طولانی‌مدت: افرادی که به مدت طولانی روی صندلی می‌نشینند، ممکن است متوجه شوند که درد لگنی آن‌ها بدتر می‌شود. این موضوع به دلیل افزایش فشار در وریدهای لگنی هنگام نشستن است.
روش‌های تشخیص واریس لگن
پزشکان از روش‌های متعددی برای تشخیص واریس لگن استفاده می‌کنند:
- سونوگرافی داپلر: برای بررسی جریان خون در رگ‌های لگنی استفاده می‌شود.
- سی‌تی‌اسکن و ام‌آر‌آی: تصاویر دقیق‌تری از وضعیت رگ‌ها ارائه می‌دهند.
- ونوگرافی لگنی: نوعی تصویربرداری با استفاده از تزریق ماده حاجب برای مشاهده وریدهای لگنی.
- لاپاراسکوپی: در برخی موارد برای بررسی دقیق‌تر داخل لگن از این روش استفاده می‌شود.
عوارض واریس لگن
اگر واریس لگن به‌موقع درمان نشود، ممکن است منجر به بروز عوارض مختلفی شود:
- درد مزمن لگن و کاهش کیفیت زندگی
درد ناشی از واریس لگن می‌تواند به‌مرورزمان شدیدتر شود و فعالیت‌های روزانه بیمار را مختل کند. این درد ممکن است منجر به کاهش توانایی در انجام کارهای روزمره، مشکلات خواب و حتی افسردگی شود.
- گسترش واریس به سایر بخش‌های بدن
اگر واریس لگن کنترل نشود، ممکن است به نواحی دیگر بدن مانند ران‌ها، باسن و حتی واژن گسترش یابد که موجب ناراحتی بیشتر و مشکلات ظاهری می‌شود.
- خطر ایجاد لخته‌های خون (ترومبوز وریدی)
یکی از جدی‌ترین عوارض واریس لگن، افزایش خطر تشکیل لخته‌های خونی در وریدهای عمقی لگنی است. این لخته‌ها می‌توانند به سمت ریه حرکت کرده و باعث آمبولی ریه شوند که یک وضعیت تهدیدکننده زندگی است.
- اختلالات قاعدگی و مشکلات باروری
واریس لگن می‌تواند باعث بی‌نظمی در چرخه قاعدگی شود. همچنین، در برخی موارد، این بیماری با مشکلاتی نظیر درد شدید در دوران قاعدگی، تخمک‌گذاری نامنظم و حتی ناباروری همراه است.
- درد و ناراحتی در روابط جنسی
بسیاری از زنان مبتلا به واریس لگن، در هنگام یا بعد از رابطه جنسی احساس درد دارند. این مشکل می‌تواند باعث کاهش میل جنسی و تأثیرات منفی بر روابط زناشویی شود.
- افزایش فشار روی اندام‌های داخلی
در موارد شدید، واریس لگن ممکن است به دلیل افزایش حجم خون و فشار بیش‌ازحد روی اندام‌های داخلی مانند مثانه و روده، باعث مشکلات ادراری و گوارشی شود.
روش‌های درمان واریس لگن
درمان واریس لگن به شدت بیماری و علائم بیمار بستگی دارد. گزینه‌های درمانی شامل روش‌های غیرتهاجمی، کم‌تهاجمی و جراحی هستند.
- درمان‌های غیرتهاجمی (تغییر سبک زندگی و دارودرمانی)
- ورزش منظم: فعالیت‌های بدنی مانند پیاده‌روی، یوگا و شنا می‌توانند به بهبود گردش خون در لگن کمک کنند.
- مدیریت وزن: کاهش وزن اضافی، فشار روی وریدهای لگنی را کاهش می‌دهد.
- اجتناب از نشستن یا ایستادن طولانی‌مدت: تغییر وضعیت بدن و حرکت مداوم می‌تواند از رکود خون در لگن جلوگیری کند.
- رژیم غذایی مناسب: مصرف مواد غذایی غنی از فیبر برای جلوگیری از یبوست و کاهش فشار شکمی مفید است.
- استفاده از داروهای وریدی: داروهایی مانند دیوسمین و هسپریدین می‌توانند به تقویت دیواره وریدها کمک کنند.
- مصرف داروهای ضدالتهابی غیر استروئیدی (NSAIDs): برای کاهش درد و التهاب استفاده می‌شود.
- درمان‌های کم‌تهاجمی (روش‌های تخصصی پزشکی)
- آمبولیزاسیون وریدی: در این روش، یک کاتتر کوچک از طریق یک ورید در کشاله ران یا گردن وارد بدن شده و با استفاده از کویل‌ها یا مواد اسکلروزان، جریان خون در وریدهای بیمار بسته می‌شود. این روش کم‌تهاجمی و بدون نیاز به جراحی باز است و اثربخشی بالایی دارد.
- اسکلروتراپی: تزریق یک ماده مخصوص به داخل وریدهای واریسی برای از بین بردن آن‌ها.
- لیزر درمانی و رادیوفرکوئنسی: این روش‌ها با استفاده از گرما، وریدهای گشاد شده را مسدود کرده و به کاهش علائم کمک می‌کنند.
- روش‌های جراحی (درمان‌های پیشرفته در موارد شدید)
در مواردی که سایر درمان‌ها مؤثر نباشند، ممکن است روش‌های جراحی پیشنهاد شوند:
- برداشتن وریدهای آسیب‌دیده: در برخی موارد، پزشکان اقدام به برداشتن وریدهای بیمار از طریق جراحی می‌کنند.
- هیسترکتومی (برداشتن رحم): در موارد نادر که واریس لگن به دلیل اختلالات شدید رحمی رخ داده باشد، ممکن است برداشتن رحم به عنوان یک گزینه درمانی پیشنهاد شود.
- جراحی باز برای اصلاح وریدهای لگنی: در شرایط خاص که وریدهای لگنی بیش از حد آسیب‌دیده باشند، از جراحی باز برای بهبود جریان خون استفاده می‌شود.
پیشگیری از واریس لگن
اقدامات پیشگیرانه می‌توانند خطر ابتلا به واریس لگن را کاهش دهند و از تشدید علائم جلوگیری کنند:
- حفظ وزن سالم
چاقی یکی از عوامل مؤثر در افزایش فشار داخل شکمی است که می‌تواند وریدهای لگنی را تحت‌فشار قرار دهد. حفظ وزن متعادل از طریق رژیم غذایی مناسب و ورزش منظم می‌تواند به کاهش احتمال ابتلا کمک کند.
- ورزش منظم
فعالیت‌های بدنی مانند پیاده‌روی، شنا و یوگا به بهبود گردش خون کمک کرده و مانع از تجمع خون در وریدهای لگنی می‌شود.
- اجتناب از نشستن یا ایستادن طولانی‌مدت
نشستن یا ایستادن طولانی‌مدت باعث کاهش گردش خون در لگن شده و می‌تواند منجر به ایجاد واریس لگن شود. توصیه می‌شود در فواصل زمانی مشخص حرکات کششی انجام دهید یا موقعیت خود را تغییر دهید.
- کنترل هورمون‌ها
مصرف طولانی‌مدت داروهای هورمونی، مانند قرص‌های ضدبارداری، ممکن است خطر واریس لگن را افزایش دهد. مشورت با پزشک درباره گزینه‌های جایگزین می‌تواند مفید باشد.
- رعایت رژیم غذایی سالم
مصرف مواد غذایی غنی از فیبر، آنتی‌اکسیدان‌ها و ویتامین C به بهبود سلامت عروق کمک می‌کند. نوشیدن آب کافی نیز در بهبود گردش خون نقش دارد.
- استفاده از لباس‌های مناسب
پوشیدن لباس‌های خیلی تنگ می‌تواند جریان خون را مختل کرده و فشار اضافی به وریدهای لگنی وارد کند. انتخاب لباس‌های راحت و مناسب می‌تواند به جلوگیری از این مشکل کمک کند.
- پرهیز از یبوست مزمن
یبوست فشار داخل شکمی را افزایش داده و احتمال بروز واریس لگن را بالا می‌برد. مصرف فیبر کافی و مایعات می‌تواند به جلوگیری از یبوست کمک کند.
نتیجه‌گیری
واریس لگن یک بیماری شایع است که می‌تواند زندگی روزمره افراد را تحت تأثیر قرار دهد. تشخیص به‌موقع و درمان مناسب می‌تواند از پیشرفت بیماری جلوگیری کند. اگر علائم واریس لگن را تجربه می‌کنید، بهتر است هرچه زودتر به پزشک مراجعه کنید تا راهکارهای درمانی مناسب برای شما انتخاب شود.
