خشکی و سفتی زانو مشکل شایعی است که بسیاری از افراد از جمله ورزشکاران و سالمندان را درگیر میکند. خشکی زانو دلایل گوناگونی دارد که برخی از آنها شامل کم‌تحرکی، ضعف عضلانی و چاقی است که با درمان‌های ساده و اصلاح سبک زندگی قابل مدیریت هستند. اگر خشکی زانو با درد شدید و علائم دیگر همراه نباشد و پس از انجام یک فعالیت سنگین بروز پیدا کند، احتمالا مشکل نگران کننده‌ای نیست. کافی است چند درمان ساده مانند مصرف مسکن و استفاده از کیسه یخ را با پزشک امتحان کنید تا خشکی زانو پس از چند روز برطرف شود. اما استمرار خشکی زانو که با درد شدید و علائم دیگر همراه باشد و یا پس از آسیبدیدگی رخ دهد، علت جدی داشته و باید پیگیری شود. بنابراین، بهتر است خشکی زانو را جدی بگیرید و برای تعیین علت اصلی آن به پزشک مراجعه کنید.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر به تازگی، بیش از حد از زانوی خود کار کشیده‌اید و یا ورزش سخت و سنگینی انجام داده‌اید، ابتدا درمان‌های مقدماتی مانند استراحت، قرار دادن کیسه یخ، بالا گذاشتن پا و مصرف مسکن را با مشورت پزشک برای رفع خشکی زانو انجام دهید. خشکی زانو احتمالا پس از چند روز برطرف خواهد شد. اما اگر از این روش‌ها نتیجه نگرفتید، به تازگی دچار آسیبدیدگی شده‌اید و یا خشکی زانو با علائم زیر همراه است، در اولین فرصت به پزشک مراجعه کنید:
- ورم و داغی مفصل
- کاهش حس و توانایی حرکتی مفصل
- سرد یا کبود شدن پاها یا انگشتان
- تب
- خونریزی یا کبودی
- درد غیر قابل‌کنترل
دلایل خشکی و سفتی زانو
خشکی و سفتی یک یا هر دو زانو مشکل شایعی است. خشکی زانو به تنهایی یک عارضه نیست، بلکه یکی از علائم آسیب‌دیدگی‌ها، مشکلات مکانیکی یا فشار فیزیکی مانند اضافه وزن است. شایعترین علل خشکی زانو به همراه سایر علائم و روش‌های درمان هر عارضه را در این بخش می‌خوانید.
آرتروز زانو
آرتروز زانو بر اثر ساییدگی غضروف میان استخوان‌های مفصل بروز پیدا میکند. استخوان‌های داخل زانو در پی ساییدگی غضروف مفصلی به یکدیگر ساییده میشوند و این به هم ساییدگی استخوان‌ها نیز زائده‌هایی استخوانی به نام خار استخوانی را ایجاد میکند. ناهموار شدن سطح استخوان‌های زانو بر اثر ساییدگی و تشکیل خار استخوانی باعث میشود که زانو به روانی حرکت نکند و دچار خشکی شود. بر اساس پژوهشی که در سال ۲۰۱۳ انجام شد، مشکل آرتروز زانو در افراد ۵۵ تا ۶۴ سال شایع‌تر است.
علائم آرتروز زانو
آرتروز زانو غالبا خود را در قالب چهار علامت اصلی زیر نشان میدهد:
- درد: درد میتواند سنگین و مداوم یا تیز و تیرکشنده باشد. درد معمولا بر اثر انجام حرکات بدنی سنگین، شدیدتر میشود و با استراحت نیز آرام می‌گیرد.
- خشکی مفصل: خشکی مفصل به‌ویژه پس از مدتی نشستن یا خوابیدن، شدیدتر است. بیماران معمولا از خشکی صبحگاهی زانو رنج می‌برند.
- کاهش انعطافپذیری و دامنه حرکتی: هر چه آرتروز بیشتر پیشرفت میکند، بیمار به سختی میتواند مفصل را حرکت دهد.
- ورم کردن، داغ شدن و احساس سوزش در زانو: این علائم غالبا نشانه آرتروز پیشرفته‌تر هستند.
درمان آرتروز زانو
برای درمان آرتروز زانو از درمان‌های غیرجراحی، تزریق و جراحی استفاده میشود. اما در ابتدا درمان‌های بدون جراحی امتحان میشوند. درمان‌های غیرجراحی آرتروز زانو عبارت‌اند از:
- مصرف مسکن: مسکن‌های بدون نسخه مانند پاراستامول درد را تسکین میدهند. مصرف داروهای غیراستروئیدی ضدالتهاب نیز در کوتاه‌مدت برای رفع درد، التهاب و ورم زانو مفید است. پمادهای گیاهی مانند کپسایسین نیز به کاهش درد کمک میکنند.
- فیزیوتراپی: پزشکان از ورزش‌درمانی و مدالیته‌هایی مانند لیزرتراپی، تکارتراپی و مگنت تراپی برای رفع خشکی زانو استفاده میکنند.
- مدیریت وزن: هر چه وزن کمتر باشد، فشار کمتری به زانوها وارد میشود. اضافه وزن، احتمال تشدید آرتروز زانو را افزایش میدهد.
- استفاده از زانوبند و کفی طبی: زانوبند و کفی طبی از مفصل حمایت میکند و فشار وارد بر آن را کاهش میدهد.
- تزریق کورتیزون: پزشک دارو را جهت رفع درد و ورم و در نتیجه از بین رفتن خشکی زانو داخل مفصل تزریق میکند.
- تزریق ژل: ژل هیالورونیک اسید دارای خاصیت روان‌کنندگی است. در نتیجه، ساییدگی درون مفصل پس از تزریق ژل کمتر میشود و درد و خشکی مفصل نیز کاهش می‌یابد.
عمل‌های جراحی زیر در صورت موثر نبودن درمان‌های بدون‌جراحی توصیه میشوند:
- پیوند غضروف: جراح از غضروف سالم برای پر کردن حفره ایجادشده در غضروف استفاده میکند.
- استئوتومی زانو: جراح یکی از استخوان‌های پایین پا را میبرد تا هم‌ترازی پا را برقرار کند. در نتیجه، وزن به صورت یکنواخت توزیع میشود و علائم تا حدی تسکین پیدا میکنند.
- تعویض جزئی مفصل: جراح، بخش آسیب‌دیده مفصل را با قطعاتی از فلز یا پلاستیک جایگزین میکند و در نتیجه، استخوان و غضروف سالم مفصل حفظ میشود.
- تعویض کامل مفصل: اگر آرتروز شدید باشد و علائم آرتروز زندگی بیمار را مختل کرده باشند، جراح تمامی مفصل زانو را برمی‌دارد و مفصل مصنوعی فلزی، پلاستیکی یا سرامیکی را جایگزین آن میکند.
حرکات ورزشی برای آرتروز زانو
ورزش‌درمانی برای کاهش عوارض ناشی از آرتروز و افزایش قدرت و انعطافپذیری مفصل توصیه میشود. حرکات زیر، نرمش‌های ملایمی هستند که فشار شدیدی به زانو وارد نمی‌کنند. با این حال حتما پیش از انجام هر حرکت با پزشک معالج خود مشورت کنید.
فشار دادن بالش بین زانوها
این حرکت، عضلات داخل پا را تقویت میکند تا بهتر از زانو حمایت کنند. برای انجام این حرکت طبق مراحل زیر پیش بروید:
- به پشت دراز بکشید و هر دو زانو را خم کنید.
- یک بالش را بین زانوهای خود قرار دهید.
- زانوها را به هم فشار دهید تا بالش میان زانوها فشرده شود.
- پنج ثانیه این فشار را حفظ کرده و سپس عضلات را شل کنید.
- حرکت را ۱۰ مرتبه انجام دهید.
- اگر انجام حرکت در حالت خوابیده سخت بود، بنشینید و حرکت را انجام دهید.
بالا بردن پاشنه
- صاف بایستید و برای حفظ تعادل از پشت صندلی بگیرید.
- پاشنه‌ها را از روی زمین بلند کنید و روی پنجه‌ها بالا بروید.
- سه ثانیه در این حالت بمانید.
- هر دو پاشنه را به آرامی پایین بیاورید.
- حرکت را در دو ست ۱۰ مرتبه‌ای انجام دهید.
بشین پاشو
این حرکت، ایستادن را راحت‌تر میکند.
- دو بالش را روی یک صندلی قرار دهید.
- روی بالش‌ها بنشینید و پشت بدن را صاف کنید. کف پاها باید صاف روی زمین باشد.
- به کمک عضلات پا به آرامی بلند شوید و بایستید.
- سپس دوباره بنشینید.
- دقت کنید که زانوها از پنجه‌ها جلوتر نرود.
- حرکت را به صورت دست به سینه یا در حالت دست کنار پهلو انجام دهید.
- اگر انجام حرکت برایتان سخت بود، تعداد بالش‌ها را بیشتر کرده یا از صندلی دسته‌دار استفاده کنید تا با تکیه بر دسته‌های صندلی راحت‌تر بلند شوید.
روماتیسم زانو
روماتیسم یک عارضه خودایمنی است که در طول آن بدن به بافتهای خود حمله میکند. روماتیسم عموما هر دو زانو را درگیر میکند. غشای نازکی به نام غشای سینوویال مفصل زانو را می‌پوشاند. ابتلا به روماتیسم گاهی تورم غشای سینوویال را به همراه دارد. ورم کردن غشای سینوویال موجب خشکی و سفتی زانو میشود.
علائم روماتیسم زانو
مفصل در مراحل اولیه روماتیسم، سرخ یا متورم نمی‌شود، اما دردناک و به لمس حساس میشود. علائم روماتیسم که در مفصل حس میشود، عبارت‌اند از:
- درد، حساسیت به لمس، ورم یا خشکی زانو که شش هفته یا بیشتر طول می‌کشد.
- خشکی صبحگاهی که هر بار ۳۰ دقیقه یا بیشتر ادامه دارد.
- درگیر شدن بیش از یک مفصل
- درگیر شدن مفاصل یکسان در هر دو سمت بدن
روماتیسم علاوه بر مفاصل، بخش‌های دیگر بدن را نیز درگیر میکند:
- چشم‌ها: خشکی، درد، التهاب، سرخی، حساسیت به نور و کاهش قدرت بینایی
- دهان: خشکی دهان و التهاب، تحریک یا عفونت لثه
- پوست: ایجاد گره‌های روماتیسمی یا ندول‌های کوچک زیر پوست بخش‌های استخوانی
- ریه‌ها: التهاب و ایجاد بافت همبند جای زخمی که باعث تنگی نفس و بیماری ریوی میشود.
- رگ‌های خونی: التهاب رگ‌ها که آسیبدیدگی پوست، عصب‌ها و اندام‌های دیگر را به دنبال دارد.
- خون: کاهش تعداد گلبول‌های قرمز
- قلب: التهاب عضله قلب و آسیب به بافتهای اطراف آن
درمان روماتیسم زانو
روماتیسم درمان قطعی ندارد، اما روش‌های مختلفی برای توقف یا کاهش التهاب، تسکین علائم، جلوگیری از آسیبدیدگی اندام‌ها و مفاصل، بهبود عملکرد و کاهش عوارض بلندمدت آن بکار گرفته میشود.
- درمان دارویی: پزشکان ابتدا داروهای غیراستروئیدی ضدالتهاب یا کورتیکواستروئیدهایی مانند پردنیزون را برای رفع التهاب تجویز میکنند. پس از آن مصرف داروهای ضدروماتیسمی تعدیل‌کننده بیماری (DMARDs) شروع میشود. این دسته از داروها مانند متوترکسات و سولفاسالازین التهاب و شدت علائم را کاهش میدهند و پیشرفت بیماری را آهسته میکنند. اگر این داروها مؤثر واقع نشوند، داروهای بیولوژیکی مانند اباتاسپت تجویز میشوند. زیست‌داروها سیگنال‌های سلول‌های ایمنی که فرآیند التهابی را افزایش میدهند، مختل میکنند.
- جراحی: در صورت شدید بودن آسیبدیدگی مفصل، جراحی‌هایی مانند تعویض مفصل زانو توصیه میشوند.
اقدامات خودمراقبتی زیر نیز به بهبود علائم روماتیسم کمک میکنند:
- تغذیه سالم: رژیم غذایی سالم و متعادل که از تمامی گروه‌های غذایی تشکیل شده باشد، به حفظ وزن در حد سالم و بهبود وضعیت سلامت کمک میکند.
- تحرک روزمره: حتی اگر برای ورزش وقت ندارید، تحرک داشته باشید. به عنوان مثال کمی پیاده‌روی کنید.
- برقراری تعادل میان فعالیت و استراحت: حفظ فعالیت حتی در زمان حمله بیماری بسیار مهم است. از طرفی دیگر باید هنگام عود حمله‌های روماتیسم زانو استراحت کنید.
- گرما و سرما درمانی: گرمادرمانی، سفتی مفصل و خستگی عضلانی را برطرف میکند. سرما نیز برای درد و ورم حاد مفاصل مفید است. سرما بخش دردناک را بی‌حس میکند و التهاب را کاهش میدهد.
- کاهش استرس و بهره‌گیری از درمان‌های مکمل: مدیتیشن، تنفس عمیق و تصویرسازی مثبت را امتحان کنید. ماساژ برای رفع درد عضلانی و از بین بردن استرس و اضطراب مفید است. طب سوزنی و طب فشاری نیز درد را تسکین میدهند.
- مصرف مکمل: پژوهش‌ها نشان میدهند که مصرف مکمل‌های کورکومین و روغن ماهی امگا۳ برای رفع درد و خشکی صبحگاهی ناشی از روماتیسم مفید است. البته پیش از مصرف مکمل حتما با پزشک خود مشورت کنید.
حرکات ورزشی برای روماتیسم زانو
شنا، یوگا، تای‌چی و دوچرخه ثابت از جمله ورزش‌های مفید برای روماتیسم زانو محسوب میشوند. نکته مهم این است که به آرامی شروع کنید، به خودتان فشار نیاورید، برنامه ورزشی منظمی داشته باشید و به دردهای خود توجه کنید. انجام سه حرکت ساده زیر به افزایش انعطافپذیری و قدرت مفصل زانو کمک میکنند:
کشش همسترینگ در حالت خوابیده
این حرکت عضلات همسترینگ، یعنی عضلات پشت ران که به زانو متصل هستند را می‌کشد و آنها را تقویت میکند. این حرکت را به روش زیر انجام دهید:
- روی زمین یا تخت دراز بکشید و هر دو پا را خم کنید.
- یک پا را به آرامی در حالت خمیده بالا بیاورید و زانو را به قفسه سینه نزدیک کنید.
- دست‌ها را پشت ران، نه زانو، حلقه کنید و پا را صاف کنید.
- پای صاف را آنقدر به سمت سر بکشید تا کشش را حس کنید.
- ۳۰ تا ۶۰ ثانیه در این حالت بمانید. سپس زانو را به آرامی خم کنید و پا را پایین ببرید.
- این نرمش کششی را یک مرتبه برای هر پا انجام دهید.
نیمه اسکات
این حرکت، عضلات سرینی و جلو و پشت ران را تقویت میکند. توجه داشته باشید که هنگام انجام حرکت نباید دچار درد شوید.
- بایستید و پاها را به اندازه عرض شانه باز کنید و دست‌ها را مقابل بدن بکشید.
- زانوها را به آرامی خم کنید تا در حالت نیمه‌نشسته قرار بگیرید. در صورت لزوم برای حفظ تعادل از صندلی استفاده کنید.
- پشت بدن را صاف نگه دارید و قفسه سینه را بالا ببرید. رو به جلو خم نشوید.
- همان‌طورکه کف پاها روی زمین قرار دارد، ۵ ثانیه در این حالت بمانید و سپس به آرامی بلند شوید.
- حرکت را ۱۰ مرتبه تکرار کنید. تعداد دفعات را به تدریج به سه ست ۱۰ تایی برسانید.
حرکت دیپ یک‌پا
این حرکت، عضلات جلو و پشت ران و همچنین باسن را تقویت میکند. برای انجام این حرکت به روش زیر عمل کنید:
- کنار صندلی بایستید و برای حفظ تعادل از پشتی صندلی کمک بگیرید.
- یک پا را حدود ۲۵ سانتی‌متر از زمین بلند کنید و مقابل خود نگه دارید.
- همان‌طور که پشت بدن را صاف نگه داشته‌اید، پای دیگر را خم کنید و بدن را مانند زمانی که می‌خواهید روی صندلی بنشینید، چند سانتی‌متر پایین بیاورید. پایی که بالا قرار دارد را از جلوی پای خمیده رد نکنید.
- پنج ثانیه در این حالت بمانید و سپس بلند شوید.
- جای پاها را عوض کنید. حرکت را ۴ مرتبه برای هر پا انجام دهید.
آسیبدیدگی رباط
رباطها، نوارهای فیبری هستند که استخوان‌ها را به یکدیگر متصل میکنند. رباط‌های زانو این مفصل را به استخوان ران و درشت‌نی متصل میکنند. این رباطها گاهی بر اثر کشیدگی بیش از حد زانو یا حین سانحه و ورزش آسیب می‌بینند. به همین دلیل ورزشکاران یا افراد دارای فعالیت بدنی، بیشتر مستعد آسیبدیدگی رباط هستند. کشیدگی یا پارگی این رباطها باعث خونریزی داخلی میشود. در نتیجه ورم، خشکی و محدودیت حرکتی زانو پس از آسیبدیدگی رباط آغاز خواهد شد.
زانو دارای چهار رباط اصلی یعنی رباط‌های صلیبی قدامی و خلفی و رباط‌های طرفی داخلی و خارجی است. پارگی رباط صلیبی قدامی شایعترین نوع آسیبدیدگی رباط است. این رباط عموما هنگام ورزش و بر اثر تغییر جهت یا کاهش سرعت ناگهانی، فرود نامناسب یا وارد شدن ضربه مستقیم به زانو آسیب می‌بیند. وارد شدن ضربه محکم به زانوی خمیده علت آسیبدیدگی رباط صلیبی خلفی است. رباط‌های طرفی نیز زمانی آسیب می‌بینند که نیرویی محکم، زانو را به یک طرف پرتاب کند.
علائم آسیبدیدگی رباط
آسیبدیدگی رباط‌های زانو عموما با علائم زیر همراه است:
- شنیدن صدای بلند هنگام آسیبدیدگی
- خالی کردن زانو هنگام ایستادن
- ورم و خشکی زانو
- احساس درد در مفصل و تشدید درد هنگام راه رفتن
- کاهش دامنه حرکتی زانو
روش‌های درمان آسیبدیدگی رباط
پزشکان روش درمان پارگی رباط را با توجه به شدت آسیبدیدگی تعیین میکنند. روش‌های زیر برای درمان پارگی رباط مورد استفاده قرار می‌گیرند:
- درمان RICE: این درمان را به محض شروع درد یا علائم دیگر شروع کنید. درمان رایس از چهار مؤلفه استراحت (Rest)، استفاده از کیسه یخ (Ice)، باندپیچی (Compression) و بالا گذاشتن پا (Elevation) تشکیل میشود.
- استفاده از عصای زیربغل: تحمیل وزن به زانو در مراحل اولیه آسیبدیدگی رباط باعث تشدید درد و ورم میشود. بنابراین، مدت کوتاهی بعد از آسیبدیدگی رباط از عصا استفاده کنید.
- بستن زانوبند طبی: زانوبندهای خاصی برای انواع آسیبدیدگی رباط طراحی و ساخته میشود. بستن زانوبند مناسب میتواند ضرورت انجام جراحی را از بین ببرد.
- مصرف مسکن: مسکن‌های بدون‌نسخه مانند استامینوفن درد را تسکین میدهند.
- فیزیوتراپی: فیزیوتراپی برای توانبخشی پس از آسیبدیدگی رباط ضروری است. انجام حرکات کششی و قدرتی برای بهبود رباط و جلوگیری از آسیبدیدگی مجدد توصیه میشود. اولتراسوندتراپی نیز به دلیل بهبود گردش خون برای ترمیم رباط مفید است.
- تیپینگ یا چسب زدن: چسب زدن، زانو را پایدارتر میکند.
- جراحی: چنانچه آسیبدیدگی شدید باشد، چاره‌ای جز انجام جراحی باقی نمی‌ماند. البته ترمیم رباط یک جراحی سرپایی است که به روش آرتروسکوپی انجام میشود و دوران نقاهت کوتاهی دارد.
حرکات ورزشی پس از آسیبدیدگی رباط
انجام حرکات زیر برای توانبخشی رباط توصیه میشود. توجه داشته باشید که هنگام انجام حرکت نباید دچار درد شوید. حتما پیش از شروع هر حرکت ورزشی با پزشک معالج خود مشورت کنید.
لغزاندن پاشنه
این حرکت، زانو را بدون تحمیل وزن تحت کشش قرار میدهد. برای انجام حرکت کشویی پاشنه به روش زیر عمل کنید:
- روی زمین بنشینید و پاهای خود را دراز کنید.
- همان‌طور که پاشنه پای دردناک را روی زمین به سمت بالا می‌لغزانید، زانوی آسیب‌دیده را به آرامی خم کنید. سپس پا را به نقطه شروع برگردانید.
- این حرکت را ۱۰ مرتبه تکرار کنید.
کشیدن مفصل ران در حالت دمر
این حرکت، بدون خم کردن زانو انجام میشود:
- روی شکم دراز بکشید و سر خود را روی دست‌هایتان قرار دهید.
- زانوی آسیب‌دیده را صاف نگه دارید، عضلات باسن را منقبض کنید و پای آسیب‌دیده را از روی زمین بلند کنید.
- پا را ۱۰ مرتبه بالا ببرید. کمی استراحت کنید و حرکت را یک ست دیگر انجام دهید.
کشش ساق پا با حوله در حالت نشسته
برای انجام این حرکت به یک حوله نیاز دارید:
- روی زمین بنشینید و دو پا را مقابل خود دراز کنید.
- وسط حوله را دور کف پای آسیب‌دیده بیندازید و دو سر حوله را در دست بگیرید.
- دو سر حوله را به سمت خود بکشید؛ باید کششی را در ساق پا حس کنید.
- ۳۰ ثانیه در این حالت بمانید و حرکت را دو مرتبه تکرار کنید.
سندرم استفاده بیش از حد از زانو
استفاده بیش از حد و نامناسب از زانو یکی از دلایل شایع خشکی زانو، به‌ویژه در ورزشکاران یا افرادی است که حرکات پربرخوردی مانند دویدن یا پریدن را به طور مکرر انجام میدهند. هنگام انجام فعالیت‌های پربرخوردی مانند دویدن و پریدن، فشار و کشش مکرری به زانو وارد میشود. در نتیجه، پارگی‌های کوچکی در بافت دور مفصل ایجاد شده که ملتهب و متورم شدن مفصل را به دنبال دارد. به علاوه، این حرکات به تدریج باعث ساییدگی مفصل میشوند و برآیند این اثرات نیز منجر به خشکی زانو خواهد شد. اگر استفاده بیش از حد از زانو ادامه پیدا کند، التهاب موجب ابتلا به بیماری‌های جدی‌تری مانند تاندونیت، بورسیت یا آرتروز میشود.
برای پیشگیری از آسیبدیدگی ناشی از استفاده بیش از حد و خشکی زانو باید شدت و مدت فعالیت‌های ورزشی را به تدریج افزایش دهید. استفاده از کفش استاندارد و تکنیک‌های ورزشی مناسب نیز فشار وارد بر مفصل زانو را کاهش میدهد. همچنین باید استراحت کرده و دوره نقاهت را بدون فشار آوردن به زانو طی کنید تا از آسیبدیدگی مجدد جلوگیری شود.
روش‌های درمان سندرم استفاده بیش از حد از زانو
معمولا انجام اقدامات زیر برای درمان سندرم استفاده بیش از حد از زانو کافی است:
- ورزش‌ها و فعالیت‌های ایجادکننده درد و خشکی زانو را برای مدتی انجام ندهید
- برای محافظت از زانو از زانوبند استفاده کنید
- کیسه یخ را هر دو یا سه ساعت یک‌بار به مدت ۱۵ دقیقه روی زانوی خود قرار دهید
درمان‌های زیر نیز برای رفع علائم استفاده بیش از حد از زانو کاربرد دارند:
- لیزرتراپی
- اولتراسوند تراپی
- تحریک الکتریکی عصب از روی پوست
- شاک ویو تراپی
پارگی مینیسک زانو
مینیسک‌ها دو تکه غضروف هلالی شکل هستند که درون مفصل زانو قرار دارند. مینیسک بین استخوان‌های مفصل زانو، مانند ضربهگیر عمل میکند. حرکت یا چرخش ناگهانی زانو باعث آسیبدیدگی یا پارگی مینیسک زانو میشود. علاوه بر این، مینیسک به مرور زمان ساییده شده و احتمال پارگی آن افزایش پیدا میکند بیماری‌هایی مانند آرتروز نیز می‌توانند علت پارگی مینیسک باشند. پارگی مینیسک با ورم همراه است که این ورم، حرکت زانو را محدود کرده و باعث خشکی زانو میشود.
علائم پارگی مینیسک
پارگی مینیسک زانو با علائم زیر همراه است:
- درد و ورم زانو
- سفتی و خشکی زانو
- قفل کردن زانو
- خالی کردن زانو
- کاهش دامنه حرکتی زانو
- حساسیت به لمس زانو
- لنگ زدن
درمان پارگی مینیسک
روش درمان پارگی مینیسک زانو به سن و وضعیت سلامت عمومی بیمار و شدت آسیبدیدگی بستگی دارد. در صورت شدید نبودن درد بیمار ابتدا درمان‌های بدون جراحی امتحان میشوند و در صورت عدم حصول نتیجه رضایت‌بخش از درمان‌های جراحی با توجه به شرایط بیمار استفاده میشود.
- درمان‌های بدون‌جراحی: پارگی منطقه قرمز مینیسک که دارای خون است، معمولا با استفاده از روش‌های غیرجراحی زیر درمان میشود:
- درمان RICE: این درمان از چهار مؤلفه استراحت، استفاده از کیسه یخ، باندپیچی و بالا گذاشتن پا تشکیل میشود.
- درمان دارویی: مصرف داروهای بدون نسخه مانند ایبوپروفن به کاهش درد و ورم کمک میکند.
- تزریق پی آر پی: پلاسمای غنی از پلاکت حاوی فاکتورهای رشدی است که با توجه به محدود بودن خون‌رسانی مینیسک برای ترمیم مینیسک بسیار مفید است. محلول PRP از خون بیمار تهیه میشود و مستقیما درون مفصل تزریق خواهد شد.
- تزریق استروئید: پزشک داروی ضدالتهابی قوی را مستقیما درون مفصل تزریق میکند تا درد بیمار کم شود و بتواند درمان فیزیوتراپی را انجام دهد.
- بستن زانوبند طبی: زانوبند، حرکت مفصل را محدود و مفصل را پایدار میکند.
- ورزش‌درمانی: متخصص، حرکات ورزشی خاصی را برای تقویت عضلات به بیمار آموزش میدهد تا وضعیت زانو پایدارتر شود.
- درمان‌های جراحی: اگر درمان‌های غیرجراحی مؤثر واقع نشوند و یا پارگی مینیسک شدید یا در منطقه فاقد خون‌رسانی باشد، جراحی‌های زیر توصیه میشود:
- ترمیم مینیسک: جراح، مینیسک پاره را به روش آرتروسکوپی در داخل مفصل بخیه می‌زند. به این ترتیب، مینیسک جهت پیشگیری از ابتلا به آرتروز حفظ میشود.
- منیسکتومی جزئی: جراح، تکه‌های آسیب‌دیده مینیسک را طی یک جراحی آرتروسکوپی برمی‌دارد.
- پیوند مینیسک: چنانچه مینیسک به‌طور کامل برداشته شده باشد، مینیسک پیوندی جایگزین آن میشود تا خطر ابتلا به آرتروز زانو کاهش یابد.
حرکات ورزشی مفید برای پارگی مینیسک
چنانچه پارگی مینیسک شدید نباشد، پزشکان انجام حرکات ورزشی ملایم را توصیه میکنند. کمی احساس ناراحتی هنگام ورزش عادی است، اما اگر دچار درد شدید، دیگر حرکت را انجام ندهید.
بالا بردن پا به صورت صاف
برای انجام این حرکت به روش زیر عمل کنید:
- به پشت دراز بکشید، یک زانو را خم کنید و پای دیگر را صاف دراز کنید.
- عضله‌های ران پای کشیده را منقبض کنید و پا را حدود ۳۰ سانتی‌متر از زمین بلند کنید.
- دو تا سه ثانیه در این حالت بمانید و سپس پا را به تدریج پایین بیاورید.
- این حرکت را ۱۰ تا ۱۵ مرتبه برای هر پا تکرار کنید.
کشیدن پا
حرکت کشیدن پا، عضلات ران را تقویت میکند. برای انجام این حرکت به روش زیر عمل کنید:
- روی صندلی بنشینید و کف پاها را روی زمین قرار دهید
- پای راست را خم کنید، سپس بالا بیاورید و صاف بکشید.
- پا را به آرامی پایین ببرید.
- حرکت را برای هر پا ۱۰ مرتبه تکرار کنید.
کرل همسترینگ
این حرکت، عضلات همسترینگ یا همان عضلات پشت ران را تقویت میکند. این حرکت را طبق مراحل زیر انجام دهید:
- روی شکم دراز بکشید و پاها را صاف دراز کنید.
- زانوی راست را به آرامی خم کنید و پای راست را به سمت باسن ببرید.
- پای راست را به آرامی پایین بیاورید.
- حرکت را در دو ست ۸ تا ۱۰ مرتبه‌ای انجام دهید. به مدت ۳۰ ثانیه استراحت کنید.
- حرکت را برای پای چپ تکرار کنید.
آرتروفیبروز و سندرم سفتی زانو پس از جراحی
مقداری از خشکی و سفتی زانو پس از جراحی زانو عادی است. این عوارض معمولا به مرور با درمان توانبخشی مناسب برطرف میشوند. دوران نقاهت جراحی‌های زانو بر اساس نوع جراحی و شدت آسیبدیدگی حدود سه تا دوازده ماه طول می‌کشد. اما گاهی خشکی زانو پس از جراحی بسیار شدید است و مدتی طولانی ادامه دارد. در این حالت با مشکل آرتروفیبروز مواجه خواهید شد. خشکی شدید زانو پس از جراحی به این دلیل است که مقدار زیادی بافت همبند جای زخم، دور مفصل تشکیل میشود و حرکت زانو را محدود میکند
دلایل خشکی زانو پس از جراحی
بازیابی توانایی حرکتی برخی بیماران پس از جراحی دشوار است. کاهش توانایی حرکتی زانو پس از جراحی‌هایی مانند تعویض مفصل زانو دارای دلایل مختلفی است که شامل:
- عدم کنترل درد: چنانچه درد به خوبی کنترل نشود، بیمار به سختی میتواند مفصل جدید را حرکت دهد. در نتیجه، مفصل دچار سفتی و خشکی میشود.
- کم‌تحرکی پیش از جراحی: میزان حرکت بیمار پیش از جراحی، عامل پیش‌بینی‌کننده خوبی برای تحرک بیمار پس از جراحی است. بیمارانی که پیش از عمل دچار خشکی مفصل بوده‌اند، احتمالا پس از جراحی نیز این مشکل را خواهند داشت.
- جای‌گذاری نامناسب پروتز: اندازه و محل قرارگیری پروتز باید به گونه‌ای باشد که مفصل بیش از حد سفت یا شل نشود.
- سایر عوارض جراحی: عوارضی مانند عفونت نیز میتواند علت خشکی زانو پس از جراحی باشد.
درمان خشکی زانو پس از جراحی
روش درمان سندرم زانوی خشک پس از جراحی به علت خشکی و مدت زمان سپری‌شده از تاریخ جراحی بستگی دارد. روش‌های معمول درمان این سندرم به شرح زیر است:
- استفاده از کیسه یخ: کیسه یخ را هر یک ساعت یک بار به مدت ۱۰ الی۲۰ دقیقه روی زانو قرار دهید.
- بالا گذاشتن پا: در چند روز اول پس از جراحی، پای خود را هنگام خواب بالا بگذارید.
- بستن بریس: از اندازه بودن بریس خود مطمئن شوید.
- استفاده از عصای زیربغل: با موافقت پزشک برای مدت کوتاهی از عصا استفاده کنید.
- فیزیوتراپی: فیزیوتراپی درمان مفیدی برای خشکی زانو است، به‌ویژه اگر در سه ماه اول پس از جراحی انجام شود.
- درمان دستی تحت بیهوشی: پزشک، زانو را پس از بیهوش کردن بیمار با اعمال نیروی شدید حرکت میدهد تا بافت همبند از بین برود. این درمان حدود شش تا دوازده هفته پس از جراحی مفید خوادهد بود.
- جراحی برای برداشتن بافت همبند: این جراحی به ندرت انجام میشود. بهعلاوه پژوهش‌ها نشان میدهند که برداشتن بافت همبند کمک چندانی به بهبود حرکت نمی‌کند.
- جراحی ترمیمی: در صورت لزوم، جراحی مجدد برای اصلاح اندازه پروتز انجام میشود.
حرکات ورزشی مفید برای رفع خشکی زانو پس از جراحی
حتما پیش از شروع ورزش‌درمانی با متخصص مشورت کنید. متخصص طب فیزیکی یا فیزیوتراپی، برنامه ورزش‌درمانی را مطابق با نیازها و شرایط خاص هر بیمار تهیه میکند.
کشش زانو با استفاده از تکیه‌گاه
- روی صندلی بنشینید و پای جراحی‌شده را روی صندلی دیگری قرار دهید.
- اجازه دهید نیروی جاذبه زمین زانو به کشیدن زانو و صاف‌تر کردن آن کمک کند.
- ۵ دقیقه در این حالت بمانید.
- این حرکت را ۳ مرتبه در روز انجام دهید.
صاف کردن زانو
- در حالت راحتی بنشینید یا بخوابید.
- حوله لوله‌شده‌ای را دقیقا بالای پاشنه قرار دهید تا پاشنه با زمین تماس نداشته باشد.
- عضلات ران را منقبض کنید.
- سعی کنید زانو را کاملا صاف کنید و پشت زانو را به تشک بچسبانید.
- پای خود را ۵ تا ۱۰ ثانیه صاف نگه دارید.
- این حرکت را تا زمان خسته شدن عضلات ران به مدت تقریبا ۳ دقیقه تکرار کنید.
لغزاندن پاشنه با استفاده از دیوار
- به پشت بخوابید و هر دو پای خود را روی دیوار یا یک درب بسته بالا بگذارید.
- زانوی جراحی‌شده را به آرامی خم کنید تا پاشنه به سمت پایین بلغزد و کشش ملایمی را حس کنید.
- به حالت اول بازگردید.
- حوله‌ای را برای کاهش سایش میان پا و روی دیوار قرار دهید.
- این حرکت را در سه ست ۱۰ مرتبه‌ای تکرار کنید.
ضعف عضلانی
منعطف و قوی نگه داشتن عضلات دور زانو برای پیشگیری از خشکی و سفتی زانو ضروری است. عضله‌های قوی پا، لگن و باسن، احتمال خشکی زانو را کاهش میدهند. قوی بودن عضلات چهارسر احتمال ابتلا به بسیاری از مشکلات زانو را کمتر میکند. یک پژوهش در سال ۲۰۱۴، وضعیت زانوی ۲۰۲۴ شرکت‌کننده مبتلا به آرتروز یا مستعد ابتلا به این بیماری را مورد بررسی قرار داد. نتایج این پژوهش بیانگر هم‌بستگی میان افزایش احتمال زانودرد در زنان و ضعیف بودن عضله چهارسر بود. ضعف عضلانی کوتاه‌مدت مشکل شایعی است که میتواند علتی به سادگی یک تمرین ورزشی سنگین داشته باشد. اما ضعف عضلانی مداوم و بدون علت مشخص، بیانگر ابتلا به یک بیماری زمینه‌ای است.
دلایل ضعف عضلانی
ضعف عضلانی دارای دلایل بسیاری است که برخی از آنها شامل:
- کم‌تحرکی و عدم استفاده از عضله
- آسیبدیدگی
- بالا رفتن سن
- عفونت
- بارداری
- سکته مغزی
- ابتلا به بیماری‌های مزمن مانند دیابت، کم‌خونی، بیماری‌های قلبی، ریوی و کلیوی
- ناراحتی‌های روانی مانند اضطراب و افسردگی
- مصرف داروهایی مانند مسکن‌های ضدالتهابی، استاتین‌ها، آنتی‌بیوتیک‌ها، داروهای بیماری‌های قلبی و شیمی درمانی
- بیماری‌های عصبی مانند ام‌اس، نوروپاتی محیطی و پارکینسون
- اختلالات خواب
- فیبرومیالژی
- عدم تعادل الکترولیت‌ها
- کم‌کاری تیروئید
درمان ضعف عضلانی
پزشک شما درمان مناسب ضعف عضلانی را پس از تعیین علت آن تعیین میکند. روش‌های زیر عموما برای درمان ضعف عضلانی مورد استفاده قرار می‌گیرند:
- فیزیوتراپی و کاردرمانی: پزشک، ورزش‌هایی را برای بهبود کیفیت زندگی به بیماران آموزش میدهد و توصیه میکند تغییراتی را در نحوه انجام امور روزمره خود ایجاد کنند. کاردرمانی به‌ویژه برای توانبخشی پس از سکته مغزی مفید است.
- درمان دارویی: مسکن‌های بدون نسخه مانند ایبوپروفن یا استامینوفن درد ناشی از ابتلا به عارضه‌هایی مانند نوروپاتی محیطی را تسکین میدهند. پزشک داروی مناسب را با توجه به علت ضعف عضلانی تجویز میکند.
- اصلاح رژیم غذایی: با اصلاح رژیم غذایی می‌توان مشکل عدم تعادل الکترولیت‌ها را برطرف کرد. مصرف مکمل‌هایی مانند کلسیم، منیزیم اکساید یا پتاسیم اکساید نیز با توجه به نیاز بیمار توصیه میشود.
- جراحی: درمان آسیب‌دیدگی‌های شدید زانو و ابتلا به بیماری‌های زمینه‌ای مانند بیماری‌های قلبی گاهی مستلزم انجام جراحی است.
حرکات ورزشی برای تقویت عضله چهارسر
عضلات چهارسر، جلوی ران قرار دارند. اگر این عضلات ضعیف و یا خشک شوند، فشار مضاعفی به زانو و کشکک زانو وارد میشود. بنابراین، حرکات ورزشی عضله چهارسر تأثیر چشمگیری بر رفع خشکی و درد زانو خواهند داشت.
اسکات با تکیه به دیوار
با تکیه دادن به دیوار مقداری از وزن از روی زانوها برداشته میشود و احتمال تشدید مشکلات زانو کمتر خواهد شد. این حرکت را به صورت زیر انجام دهید:
- صاف بایستید، پشت بدن را به دیوار بچسبانید و پاها را به اندازه عرض لگن جلوتر بگذارید.
- به آرامی روی دیوار سر بخورید و پایین بیایید.
- تا جایی پایین بروید که احساس ناراحتی نمی‌کنید.
- سه تا پنج ثانیه در این حالت بمانید و سپس بالا بروید.
سریع بالا و پایین رفتن از پله
- روبه‌روی جعبه یا پله بایستید.
- ابتدا یک پا و سپس پای دیگر را به سرعت روی پله قرار دهید و بعد پاها را یک‌به‌یک به سرعت روی زمین بگذارید.
- دقت کنید که روی سینه پا پایین بیایید.
- امتحان کنید که هر هفته چند حرکت را می‌توانید در ۳۰ ثانیه یا یک دقیقه انجام دهید.
لانچ رو به جلو
- بایستید و پاها را به اندازه عرض لگن باز کنید.
- یک قدم رو به جلو و کمی به پهلو بردارید.
- همان‌طور که پایین می‌روید، اجازه دهید زانوهایتان خم شوند.
- به حالت اولیه بازگردید
- عمق پایین بردن بدن را به تدریج افزایش دهید.
بورسیت
بورسیت زانو به التهاب کیسه کوچک و مملو از مایعی به نام بورس گفته میشود که نزدیک مفصل زانو قرار دارد. بورس‌های زانو سایش را کاهش میدهند و در نقاط تماس فشاری میان استخوان‌ها و تاندونها، عضلات و پوست مفصل مانند محافظ عمل میکنند. زانو دارای پنج بورس اصلی است که احتمال ملتهب شدن هر یک از آنها وجود دارد. اما التهاب بورس روی کاسه زانو یا سمت داخلی زانو در زیر مفصل شایع‌تر است. وارد شدن فشار مکرر به زانو، برای مثال زانو زدن مداوم روی سطوح سخت، استفاده بیش از حد از زانو، وارد شدن ضربه مستقیم به زانو، عفونت باکتریایی بورس یا ابتلا به آرتروز، روماتیسم یا نقرس از جمله دلایل بروز بورسیت شناخته میشوند. بورس زانو گاهی آنقدر ورم میکند که خم یا صاف کردن زانو را دشوار کرده و باعث خشکی و کاهش دامنه حرکتی زانو میشود.
علائم بورسیت زانو
نشانه‌ها و علائم بورسیت زانو در تمام بیماران یکسان نیست و به بورس درگیر و علت التهاب بستگی دارد. به طور کلی، بخش درگیر دچار داغی، تورم حساسیت به لمس میشود. همچنین ممکن است زانو در هنگام حرکت یا حتی در حال استراحت نیز درد کند.
وارد شدن ضربه مستقیم به زانو باعث میشود علائم سریع‌تر پدیدار شوند. البته اکثر موارد بورسیت در نتیجه سایش و تحریک بورس‌ها به دلیل زانو زدن مکرر روی سطوح سخت بروز پیدا میکنند و به همین دلیل، علائم بورسیت معمولا به تدریج شروع و به مرور زمان تشدید میشوند.
درمان بورسیت زانو
بورسیت معمولا به مرور زمان بهتر میشود، بنابراین درمان عموما با هدف رفع علائم انجام خواهد شد. با این‌حال، انجام درمان‌های زیر با توجه به علت بورسیت و بورس عفونی‌شده توصیه میشود:
- درمان دارویی: اگر عفونت علت اصلی بروز بورسیت باشد، پزشک آنتی‌بیوتیک تجویز میکند.
- فیزیوتراپی: متخصص، حرکات ورزشی افزایش‌دهنده انعطافپذیری و تقویت‌کننده عضلات را به بیمار آموزش میدهد. ورزش‌درمانی درد را تسکین میدهد و خطر عود حمله‌های بورسیت را نیز کاهش خواهد داد.
- تزریق کورتیکواستروئید: در صورتی که علائم بورسیت، مداوم باشد و به درمان‌های مقدماتی جواب ندهد، پزشک کورتیکواستروئید را مستقیما به منظور رفع التهاب درون زانو تزریق میکند.
- آسپیراسیون یا بیرون کشیدن مایع مفصل: پزشک، مایع درون مفصل را با سوزن و سرنگ تخلیه میکند تا التهاب کمتر شود.
- جراحی: در صورت ابتلا به بورسیت مزمن یا راجعه انجام جراحی توصیه میشود.
- درمان‌های خانگی: راهکارهای ساده زیر برای تسکین درد و ناراحتی ناشی از بورسیت زانو مفید هستند:
- استراحت دادن به زانو
- استفاده از کیسه یخ
- باندپیچی
- بالا گذاشتن زانو
حرکات ورزشی برای بورسیت زانو
ورزش‌درمانی شامل حرکات کششی و قدرتی، میزان اثربخشی درمان‌های دیگر را افزایش میدهد. پیش از انجام حرکات زیر حتماا با پزشک معالج خود مشورت کنید:
کشش ساق پا
- مقابل چارچوب در بایستید.
- پای آسیب‌دیده را به شکلی در چارچوب در بگذارید که سینه پا صاف روی چارچوب قرار گیرد و پاشنه روی زمین باشد.
- برای این که سر نخورید، تمام وزن را روی پای قرارگرفته در چارچوب قرار دهید. زانوی دردناک را صاف نگه دارید.
- لگن را به سمت چارچوب کج کنید تا کششی را در ساق پا حس کنید.
- برای افزایش کشش، کمر خود را کمی قوس دهید و رو به جلو خم شوید. باسن حتما باید در راستای پاها قرار داشته باشد. باسن را عقب ندهید.
- سینه پا را محکم به چارچوب در فشار دهید و ۵ ثانیه در این حالت بمانید.
- پا را دیگر فشار ندهید و بیشتر به جلو خم شوید.
- حرکات فوق را به مدت ۹۰ ثانیه تکرار کنید.
بالا بردن پا در حالت خوابیده به پهلو
- روی سمت آسیب‌دیده دراز بکشید.
- عضلات جلوی ران پای آسیب‌دیده را منقبض کنید و ۲۰ تا ۲۵ سانتی‌متر از زمین بلند کنید.
- پا را صاف نگه دارید و به آرامی پایین بیاورید.
- حرکت را در دو ست ۱۵ مرتبه‌ای انجام دهید.
تاندونیت کشکک زانو
تاندونیت کشکک زانو به التهاب تاندون کشکک زانو اشاره دارد. این تاندون، کاسه زانو را به استخوان ساق پا یا درشت‌نی متصل میکند. التهاب، تاندون را ضعیف میکند و در صورت عدم درمان به پارگی تاندون منجر میشود. استفاده بیش از حد از زانو، به عنوان، مثال پریدن مکرر روی سطوح سخت، علت ابتلا به این عارضه است. به همین دلیل از تاندونیت کشکک زانو با اصطلاح زانوی جامپر نیز یاد میشود. درد، التهاب و تضعیف تاندون، حرکت زانو را دشوار میکند و باعث خشکی زانو میشود.
علائم تاندونیت زانو
شایعترین علائم تاندونیت زانو شامل:
- درد و حساسیت به لمس دور تاندون کشکک زانو
- ورم
- احساس درد هنگام پریدن، دویدن یا راه رفتن
- خشکی و سفتی زانو
- احساس درد هنگام خم یا صاف کردن پا
- حساسیت به لمس پشت بخش پایینی کاسه زانو
درمان تاندونیت کشکک زانو
بهترین روش برای درمان تاندونیت کشکک زانو، عدم انجام فعالیت‌های تشدیدکننده التهاب تا زمان درمان مشکل است. روش‌های زیر نیز برای درمان تاندونیت کشکک زانو توصیه میشوند:
- مصرف داروهای غیراستروئیدی ضدالتهاب مانند ایبوپروفن
- استراحت
- بالا گذاشتن زانو
- قرار دادن کیسه یخ روی زانو
- انجام حرکات کششی و قدرتی
حرکات ورزشی برای تاندونیت زانو
تاندونیت کشکک زانو را در بسیاری موارد می‌توان با فیزیوتراپی درمان کرد. چند حرکت ساده، علائم تاندونیت را تسکین میدهند و ازسرگیری فعالیت‌های روزمره را تسهیل خواهند کرد.
برای انجام حرکت ایزومتریک عضله چهارسر به روش زیر عمل کنید:
- روی صندلی بنشینید و کش ورزشی را دور پایه صندلی و مچ پای آسیب‌دیده بیندازید. زانوی آسیب‌دیده باید حدود ۶۰ درجه خم شود.
- با ۷۰ درصد نهایت قدرت خود لگد بزنید. کش باید آنقدر محکم بسته شده باشد تا نتوانید پا را بکشید.
- انقباض را به مدت ۴۵ ثانیه حفظ کرده و سپس یک دقیقه استراحت کنید.
حرکت کشش زانو را طبق مراحل زیر انجام دهید:
- روی صندلی بنشینید، به‌نحوی که پاها آویزان بماند. کش مقاومتی محکمی را دور مچ پاهای خود بیندازید.
- پای آسیب‌دیده را به مدت سه ثانیه، علی‌رغم مقاومت کش، رو به جلو بکشید.
- وقتی زانو صاف شد، اجازه دهید تا ظرف چهار ثانیه مجددا خم شود.
- حرکت را در ۴ ست ۸ مرتبه‌ای تکرار کرده و پس از هر ست ۱۵ ثانیه استراحت کنید.
برای انجام حرکت پلایومتریک به روش زیر عمل کنید:
- بایستید و پاها را به اندازه عرض شانه باز کنید.
- اجازه دهید دست‌ها کنار پهلو آویزان بماند. هر دو زانو را خم کنید و در حالت اسکات عمیق قرار بگیرید.
- تا جایی که می‌توانید رو به بالا بپرید و هم‌زمان دست‌ها را پشت بدن تاب دهید.
- به آرامی فرود بیایید و سپس مجددا به سرعت بپرید.
- این حرکت را در سه ست ۱۰ مرتبه‌ای انجام دهید.
سندرم درد پاتلوفمورال یا زانوی دوندگان
سندرم درد پاتلوفمورال یا زانوی دوندگان به درد دور جلوی کشکک زانو گفته میشود. نقص ساختاری و روش نامناسب راه رفتن یا دویدن از دلایل اصلی درد جلوی زانو محسوب میشوند. ضعیف بودن عضلات ران، گرفتگی عضلات همسترینگ یا تاندون آشیل، پوشیدن کفش نامناسب، زیاده‌روی در ورزش و آسیبدیدگی نیز می‌توانند علت درد جلوی زانو باشند. درد هنگام خم کردن زانو، شدیدتر میشود. بنابراین بیمار زانو را برای جلوگیری از درد خم نمی‌کند و به این ترتیب زانو به تدریج دچار خشکی خواهد شد
علائم سندرم درد پاتلوفمورال
شایعترین علائم این عارضه عبارت‌اند از:
- درد: داخل و دور کاسه زانو هنگام فعالیت درد می‌گیرد. همچنین خمیده ماندن زانو برای مدتی طولانی نیز منجر به زانودرد میشود. این وضعیت، خالی کردن و ناپایداری مفصل را به دنبال دارد. علاوه بر این، درد هنگام پایین رفتن از پله‌ها یا سرازیری نیز تشدید میشود.
- صدا دادن زانو: بیمار هنگام خم و صاف کردن زانوی خود صدایی را از کشکک زانو می‌شنود.
- حساسیت به لمس زانو
درمان سندرم درد پاتلوفمورال
پزشک بهترین روش درمان را با توجه به سن، پرونده پزشکی، میزان درد بیمار و مدت زمان تحمل درد انتخاب میکند. بهترین توصیه برای درمان درد جلوی زانو این است که تا زمان تسکین درد، از دویدن پرهیز کنید. روش‌های زیر نیز به بهبود درد کمک میکنند:
- استفاده از کیسه یخ
- بالا گذاشتن پا
- مصرف مسکن‌هایی مانند ایبوپروفن
- نرمش‌های کششی
- حرکات قدرتی
- پوشیدن کفش مناسب
حرکات ورزشی برای سندرم درد پاتلوفمورال
حرکات ورزشی زانوی دوندگان بر افزایش انعطافپذیری و قدرت عضلات نگهدارنده زانو متمرکز هستند. پیش از شروع هر حرکت ورزشی حتما با پزشک معالج خود مشورت کنید.
حرکت صدف
حرکت صدف برای تقویت عضلات مفصل ران، به‌ویژه عضلات سرینی میانی مفید است. عضلات سرینی، موقعیت زانو را کنترل میکنند، زیرا ضعف این عضلات زمینه‌ساز ابتلا به زانوی دوندگان خواهد شد. برای انجام این حرکت، طبق مراحل زیر پیش بروید:
- به پهلو دراز بکشید و هر دو زانو را خم کنید.
- عضلات شکم را منقبض کنید و همان‌طور که پاها را به هم چسبانده‌اید، زانوی بالایی را به آرامی بالا ببرید.
- زانو را چند ثانیه بالا ببرید و سپس پایین بیاورید.
- این حرکت را ۱۵ تا ۲۵ مرتبه تکرار کنید.
تقویت ایزومتریک عضلات سرینی
این حرکت به حفظ هم‌ترازی پا و کاسه زانو کمک میکند. این حرکت را طبق مراحل زیر انجام دهید:
- به پهلو دراز بکشید و زانوها را صاف کنید. کشی را دور مچ پاها بیندازید.
- دقت کنید که کش بیش از حد سفت نباشد تا بتوانید پای رویی را بالا ببرید.
- پا را با فشار آوردن به کش به آرامی به صورت صاف بالا ببرید.
- پنج ثانیه به کش فشار بیاورید و سپس استراحت کنید.
- حرکت را ۱۰ مرتبه تکرار کرده و سپس جای پاها را عوض کنید.
نقرس
نقرس نوعی آرتریت التهابی دردناک است که معمولا انگشت شست پا را درگیر میکند. با این‌حال، تمامی مفاصل بدن از جمله یک یا هر دو زانو ممکن است دچار نقرس شوند. بالا بودن میزان اسید اوریک در بدن علت ابتلا به نقرس است. اوریک اسید، کریستال‌های تیزی را تشکیل میدهد که موجب تشدید حمله‌های ناگهانی درد، ورم و حساسیت به لمس میشوند. علاوه بر این، انباشته شدن اوریک اسید در زانو، دامنه حرکتی مفصل را کاهش میدهد. نقرس زانو حرکات روزمره مانند راه رفتن یا ایستادن را دردناک یا ناراحت‌کننده خواهد کرد.
علائم نقرس
علامت اصلی نقرس زانو، احساس درد و ناراحتی دور زانو است. ممکن است چند هفته یا چند ماه هیچ علائمی نداشته باشید، اما ناگهان یک روز صبح با درد سوزشی زانو از خواب بیدار شوید. حملات نقرس به مرور زمان طولانی‌تر میشوند. سایر علائم نقرس زانو عبارت‌اند از:
- حساسیت به لمس
- ورم
- سرخ و داغ شدن مفصل
درمان نقرس
نقرس درمان قطعی ندارد، اما با ترکیب درمان دارویی و درمان‌های خانگی می‌توان درد و خشکی زانو را کنترل کرد و تعداد حملات بیماری را نیز کاهش داد.
مصرف داروهای زیر درد نقرس زانو را تسکین میدهد:
- مسکن‌های غیراستروئیدی ضدالتهاب مانند ایبوپروفن
- داروهای غیراستروئیدی ضدالتهاب تجویزی قوی مانند سلکوکسیب و ایندومتاسین
- کورتیکواستروئیدهای خوراکی یا تزریقی
- کلشی‌سین
از آنجایی که بدن اسید اوریک را از طریق تجزیه پورین تولید میکند، یکی از اثربخش‌ترین روش‌ها برای کنترل نقرس، کاهش مصرف غذاهای غنی از پورین مانند خوراکی‌های زیر است:
- گوشت قرمز
- دل و جگر
- غذاهای دریایی مانند ساردین، صدف و ماهی قزل‌آلا
- مشروبات الکلی
- نوشیدنی‌های قندی
ورزش‌های مفید برای نقرس
ورزش‌های هوازی مانند پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری و شنا همگی برای سیستم قلبی‌عروقی مفید هستند. تحقیقات نشان میدهند که ورزش‌های هوازی دارای بیشترین تأثیر بر کنترل میزان اسید اوریک و وزن بدن هستند. شنا و ورزش‌های آبی نیز فشار وارد بر مفصل دردناک را با بهره‌گیری از سیالیت آب کاهش میدهند.
روش‌های تشخیص علت خشکی و سفتی زانو
پزشک ابتدا پرونده پزشکی شما را بررسی میکند، معاینه بالینی انجام میدهد و سؤالاتی را درباره زمان شروع علائم، استمرار آنها و عوامل تشدیدکننده یا بهبوددهنده علائم می‌پرسد. فرآیند تشخیص علت خشکی زانو شامل معاینه بالینی، روش‌های تصویربرداری و آزمایش خون است که به منظور تشخیص افتراقی انجام میشود.
معاینه بالینی
پزشک دو زانو را با یکدیگر مقایسه میکند، زانوی دردناک را فشار میدهد، رفلکس‌ها را بررسی کرده و پوست زانو را لمس میکند تا متوجه داغ بودن آن شود. پزشک هنگام معاینه زانو در جستجوی دنبال علائم زیر است:
- کبودی
- حساسیت به لمس
- کریپتوس یا صدا دادن زانو هنگام فشار دادن مفصل یا حرکت دادن کاسه زانو
- بدشکلی
- کاهش دامنه حرکتی
مانورهای حرکتی زیر برای تشخیص پارگی مینیسک و ارزیابی وضعیت رباطها انجام میشوند:
- تست مک‌موری: پزشک، زانو را برای تشخیص پارگی مینیسک می‌چرخاند.
- تست Ege: بیمار چمباتمه می‌زند و پزشک به صدای زانو گوش میدهد.
- تست لاکمن: بیمار به پشت می‌خوابد و پزشک زانوی بیمار را خم میکند.
روش‌های تصویربرداری
- رادیوگرافی: عکسبرداری رادیوگرافی برای تشخیص مشکلات استخوان مفید است.
- سی تی اسکن یا ام آر آی: ام آر آی تصاویر دقیقی را از ساختارهای درون بدن در اختیار پزشک قرار میدهد. بافتهای نرم بدن مانند بورس در ام آر آی قابل مشاهده هستند.
- سونوگرافی: در این روش از امواج صوتی جهت ثبت تصویر در زمان واقعی استفاده میشود. به عنوان مثال، ورم بورس در زمان سونوگرافی مشاهده میشود.
سایر روش‌ها
- آزمایش خون: آزمایش خون به تشخیص آرتروز، روماتیسم و ام‌اس کمک میکند. به عنوان مثال، ابتلا به روماتیسم، سرعت رسوب اریتروسیت یا پروتئین واکنشی سی را افزایش میدهد.
- آرتروسنتز یا آنالیز مایع مفصل: پزشک، آب زانو را بیرون می‌کشد. کشیدن بزل مفصل (مایع مفصل) علاوه بر تسکین علائمی مانند درد و التهاب همچنین دارای ارزش تشخیصی نیز هست. مایع بیرون‌کشیده از مفصل برای تشخیص روماتیسم، نقرس و عفونت در آزمایشگاه بررسی میشود.
- نوار عصب و عضله (الکترومیوگرام): نوار عصب و عضله یا EMG برای بررسی وضعیت عضلات و عصب‌های کنترل‌کننده آنها گرفته میشود.
- تست هدایت عصبی: در تست هدایت عصبی، سرعت حرکت سیگنال‌های الکتریکی در طول عصب اندازه‌گیری میشود. این تست معمولا هم‌زمان با گرفتن نوار عصب و عضله انجام خواهد شد.
پرسش‌های متداول
شایعترین علت خشکی زانو چیست؟
آرتروز، شایعترین دلیل خشکی و سفتی زانو است. آسیبدیدگی زانو، بورسیت، نقرس یا تاندونیت نیز از دلایل دیگر خشکی زانو محسوب میشوند.
کمبود چه ویتامینی باعث خشکی زانو میشود؟
کمبود ویتامین D بر سلامت جسم و روان اثر میگذارد، اما بسیاری از افراد حتی متوجه کمبود این ویتامین در بدن خود نمیشوند. گرفتگی عضلات مفصلی و در نتیجه خشکی مفصل از جمله علائم جسمی کمبود این ویتامین هستند.
آیا گرما برای رفع خشکی مفصل مفید است؟
اگر زانوی شما متورم است، حداقل به مدت ۷۲ ساعت روی آن کیسه یخ قرار دهید تا ورم از بین برود. پس از آن گرمادرمانی به بازیابی توانایی حرکتی کمک میکند. گرما خشکی و گرفتگی مفصل را از بین میبرد.
چطور می‌توانم خشکی زانو را به روش طبیعی کاهش دهم؟
گرما و سرما درمانی متناوب را امتحان کنید. گرما جریان خون را در مفاصل دردناک افزایش میدهد، عضلات گرفته را شل میکند و به حذف مواد زائد نیز کمک میکند. از طرفی دیگر، سرما جریان خون را کاهش میدهد، سرعت انتقال سیگنال‌های درد توسط عصب‌ها را کمتر میکند و مواد شیمیایی التهابی را نیز مهار خواهد کرد.
چه غذاهایی برای رفع خشکی زانو مفید هستند؟
اسیدهای چرب امگا۳ التهاب و خشکی را کاهش میدهند. مطالعات نشان میدهند، افرادی که غذاهای حاوی این ترکیب یا مکمل روغن ماهی مصرف میکنند، کمتر دچار درد و خشکی زانو میشوند. اگر به ماهی علاقه ندارید، منابع گیاهی حاوی امگا۳ مانند روغن بذر کتان و گردو را در برنامه غذایی خود قرار دهید.
چرا زانوها هنگام بارندگی خشک میشوند؟
زیرا فشار بارومتریک پیش از بارندگی کاهش پیدا میکند و در نتیجه، هوا فشار کمتری به بدن وارد کرده و عضلات، تاندونها و سایر بافتهای دور مفصل منبسط میشوند. این انبساط باعث میشود مفصل تحت فشار قرار گیرد و فشار مضاعفی را تحمل کند. به این ترتیب درد و خشکی زانو شروع میشود.
چرا زانوها در هوای سرد خشک میشوند؟
هوای سرد معمولا باعث میشود که افراد کمتر حرکت کنند و بیتحرکی برای مفصل مضر است. بهعلاوه، مایع سینوویال محافظتکننده از مفصل در هوای سرد غلیظتر میشود. افزایش چگالی مایع سینوویال، اثربخشی آن را به عنوان ضربهگیر کاهش میدهد و به این ترتیب درد و خشکی مفصل شروع میشود.
بالا رفتن سن چه تاثیری بر خشکی زانو دارد؟
هر چه سن بالاتر میرود، میزان مایع روانکننده درون مفصل کمتر و غضروف مفصلی نازکتر میشود. در نتیجه، انعطافپذیری زانو کمتر و مفصل خشکتر میشود. رباطها نیز معمولا کوتاه میشوند و انعطافپذیری خود را از دست میدهند. این عوامل موجب تشدید خشکی مفصل میشوند.
آیا آلرژی میتواند علت خشکی زانو باشد؟
حساسیتهای فصلی باعث ایجاد التهاب میشوند و این التهاب نیز موجب درد و خشکی مفصل خواهد شد.
مصرف کدام مکملها برای رفع خشکی زانو مفید است؟
بر اساس پژوهشهای انجام شده، مصرف چند مکمل غذایی مانند گلوکزآمین و کندرویتین، اسیدهای چرب امگا ۳ و کورکومین به کاهش درد و خشکی مفصلی ناشی از ابتلا به آرتروز و روماتیسم کمک میکند.
چه روغن‌هایی برای رفع خشکی زانو مفید هستند؟
استفاده از روغن‌هایی همچون نعنا، زنجبیل، اوکالیپتوس و اسطوخودوس به درمان خشکی زانو کمک میکند. این روغن‌ها دارای اثرات تسکین‌دهندگی و ضدالتهابی هستند.
آیا پماد ولتارن برای رفع خشکی زانو مفید است؟
پماد ولتارن حاوی دیکلوفناک است که در دسته داروهای غیراستروئیدی ضدالتهاب قرار می‌گیرد. به همین دلیل پماد دیکلوفناک برای درمان آرتروز مفاصل نزدیک به پوست مانند زانو مفید است. پیش از مصرف این پماد حتما با پزشک مشورت کنید.
آیا پیاده‌روی برای رفع خشکی زانو مفید است؟
عضلات دور مفصل زانو هنگام راه رفتن کشیده میشوند و دامنه حرکتی مفصل به مرور زمان افزایش پیدا میکند. زانوهای خشک، هنگام شروع برنامه پیاده‌روی درد خواهند گرفت، اما این درد به مرور کاهش می‌یابد. علاوه بر این، پیاده‌روی موجب کاهش وزن میشود و در نتیجه، فشار کمتری به زانو وارد شده و از ابتلا به بیماری‌هایی مانند آرتروز که علت خشکی زانو هستند، پیشگیری خواهد شد.
