آرتروز زانو؛ راهکار‌های موثر درمان و پیشگیری

آرتروز زانو به وضعیتی گفته می‌شود که در طی آن، غضروف‌های مفصل زانو دچار ساییدگی شده و به تدریج از بین می‌روند. این بیماری می‌تواند به درد، خشکی و تورم مفصل زانو منجر شود و بر عملکرد آن تأثیر منفی بگذارد. آرتروز زانو ممکن است بر اثر عواملی همچون افزایش سن، اضافه وزن، ژنتیک، آسیب‌دیدگی و غیره ایجاد شود. روش‌های مختلفی برای درمان و کنترل علائم آزاردهنده این بیماری وجود دارد که با توجه به شدت علائم (درجه آرتروز زانو) و وضعیت بیمار تجویز می‌شوند. از درمان‌های آرتروز زانو می‌توانیم به کاهش وزن، مصرف دارو، استفاده از لوازم کمکی، تزریق ژل یا استروئید، فیزیوتراپی و غیره اشاره کنیم.

آرتروز زانو چیست؟

آرتروز زانو زمانی اتفاق می‌افتد که غضروف مفصل زانو فرسوده شده و آسیب می‌بیند. غضروف یک بافت لاستیک مانند است که در انتهای استخوان قرار دارد و کمک می‌کند تا استخوان‌ها راحت‌تر حرکت کنند. تحلیل رفتن غضروف زانو باعث می‌شود که استخوان‌های زانو به یکدیگر نزدیک‌تر شده و در هنگام حرکت زانو دچار ساییدگی شوند. در واقع، علائم آزاردهنده آرتروز زانو مانند درد و خشکی به دلیل ساییدگی استخوان‌های زانو به یکدیگر ایجاد می‌شود. اگر به آرتروز زانو مبتلا باشید، انجام فعالیت‌هایی همچون راه رفتن سریع، دویدن، بالا رفتن از پله‌ها برای شما دردناک و دشوار خواهد بود. به مرور زمان، آرتروز زانو می‌تواند شکل مفصل زانو را تغییر دهد (زانو پرانتزی) و باعث ناپایداری زانو (خالی کردن زانو) شود.

مراحل آرتروز زانو

 

ویژگی مهم آرتروز زانو، پیشرفت تدریجی‌ آن است که معمولا طی چندین سال اتفاق می‌افتد. در مراحل اولیه، آرتروز زانو یک بیماری خاموش محسوب می‌شود و بسیاری از افرادی که هیچ‌گونه علائمی ندارند نیز ممکن است به این عارضه مبتلا باشند. بنابراین، اطلاع از مراحل پیشرفت این بیماری از اهمیت بالایی برخوردار است. پزشکان، پیشرفت آرتروز زانو را به چهار مرحله تقسیم می‌کنند:

علائم آرتروز زانو

آرتروز زانو علائم مختلفی دارد و ممکن است به طور مداوم وجود نداشته باشند. به عنوان مثال، احتمال دارد که زانوهای شما گاهی اوقات قفل شوند اما در سایر مواقع علائمی همچون درد، خشکی و صدا دادن زانوها را تجربه کنید. در واقع، علائم آرتروز زانو غالبا در یک دوره طولانی به تدریج پیشرفت می‌کنند و ممکن است شدت و نوع آنها تغییر کند. موارد زیر به عنوان اصلی‌ترین علائم آرتروز زانو شناخته می‌شوند:

• زانو درد: زانو درد در افراد مبتلا به آرتروز زانو بیش از ۶ ماه طول می‌کشد و ممکن است در این مدت، شدت درد زانو کم یا زیاد شود. افراد مبتلا به آرتروز زانو در اکثر مواقع بر اثر انجام فعالیت‌هایی که به زانو فشار وارد می‌کنند، دچار زانو درد می‌شوند. فعالیت‌هایی مانند راه رفتن در مسافت‌های طولانی، نشستن روی پاها به شکل ضربدری، بالا و پایین رفتن از پله‌ها، نشستن طولانی مدت در ماشین و غیره در مراحل اولیه این بیماری یعنی آرتروز زانو خفیف، تنها برای مدت زمانی کوتاه موجب ایجاد درد زانو می‌شوند، اما زمانی که این بیماری به مرحله شدید برسد، درد بسیار طولانی‌تر خواهد بود. همچنین در این مرحله از بیماری با وجود آنکه برای مدتی فشاری روی زانو وارد نمی‌شود (مانند زمان دراز کشیدن یا لم دادن)، درد همچنان باقی می‌ماند. در واقع این امکان وجود دارد که درد به طور کامل از بین نرود.
• خشکی و قفل شدگی زانو: افراد مبتلا به آرتروز زانو ممکن است صبح‌ها به دلیل خشکی زانوها یا قفل شدن آنها نتوانند به راحتی از جای خود بلند شوند. این علائم حداقل ۳۰ دقیقه طول می‌کشند. این خشکی ممکن است با هر بار استراحت زانو بازگردد و انقباض یا خم کردن کامل زانو را غیرممکن سازد.
• صدا دادن زانوها: افراد مبتلا به آرتروز زانو هنگام حرکت دادن بدن یا زمانی که زانوی خود را دراز یا خم می‌کنند، صدای واضحی شبیه کلیک یا ترق‌ترق را از زانوی خود بشنوند که شبیه صدای شکستن قولنج است.
• حساسیت به لمس: یعنی زمانی که قسمت خاصی از زانو فشار داده می‌شود، بیمار احساس درد می‌کند.
• بدشکلی زانو: افراد مبتلا به آرتروز زانو ممکن است متوجه شوند که زانوی آنها بزرگ‌تر از حد معمول شده است که این تغییر شکل معمولا به صورت یک برآمدگی استخوانی یا زانوی ضربدری دیده می‌شود.
• تورم و التهاب: آرتروز زانو غالبا با تورم و التهاب زانو همراه است. التهاب و تورم باعث می‌شود زانو در هنگام لمس کمی داغ‌تر به نظر برسد. این علامت، نشانه آن است که وضعیت آرتروز زانو به مرحله نسبتا وخیم (شدید) رسیده است.
• ضعف در زانو: این وضعیت اغلب در نتیجه کاهش فعالیت و تحلیل رفتن عضلات چهارسر ران یا همسترینگ ایجاد می‌شود. آرتروز زانو می‌تواند میزان تحرک فرد را کاهش دهد که این مسئله منجر به تضعیف مفصل و بدتر شدن علائم آن خواهد شد.

علت آرتروز زانو

با وجود آنکه آرتروز زانو یک بیماری شایع است و افراد زیادی به آن مبتلا می‌شوند، اما علت دقیق ابتلا به آن مشخص نیست و عوامل مختلفی می‌توانند در ایجاد این وضعیت نقش داشته باشند. کارشناسان معتقدند که عوامل مختلفی احتمال ابتلا به آرتروز زانو را افزایش می‌دهند. بالا رفتن سن و چاقی به عنوان مهم‌ترین علل ابتلا به آرتروز شناخته می‌شوند.

تشخیص آرتروز زانو چگونه انجام می‌شود؟

پزشک برای تشخیص آرتروز زانو می‌تواند از تست‌ها و روش‌های تشخیصی مختلفی استفاده کند. در برخی مواقع برای تشخیص دقیق لازم است ترکیبی از دو یا چند روش مورد استفاده قرار گیرد که این تست‌ها می‌توانند شامل موارد زیر باشند:

درمان‌ آرتروز زانو

درمان‌های آرتروز زانو به طوری کلی به دو روش غیرجراحی و جراحی دسته‌بندی می‌شود. درمان اولیه با روش‌های غیرجراحی شروع می‌شود و زمانی که روش‌های غیرجراحی مؤثر واقع نشوند باید از درمان جراحی کمک گرفت. روش‌های غیر جراحی متعددی برای درمان آرتروز زانو وجود دارد. این مداخلات، روند بیماری زمینه‌ای را تغییر نمی‌دهند، اما ممکن است درد و ناتوانی را به طور قابل توجهی کاهش دهند. روش‌های غیر جراحی آرتروز زانو شامل کاهش وزن، استفاده از پک‌های سرد و گرم، مصرف دارو و غیره هستند که در ادامه به آنها خواهیم پرداخت.

مدیریت وزن

شواهد زیادی وجود دارند که نشان می‌دهند، اضافه وزن می‌تواند فشار وارد شده بر مفاصل به ویژه مفاصل زانو را افزایش دهد. تحقیقات ثابت کرده‌اند که اضافه وزن یا چاقی، نه تنها خطر ابتلا به آرتروز را افزایش می‌دهد، بلکه احتمال بدتر شدن آن با گذشت زمان را نیز افزایش خواهد داد. به دلیل نحوه عملکرد مفاصل بدن، میزان نیروی وارده به زانوها در هنگام راه رفتن، دویدن یا بالا و پایین رفتن از پله‌ها می‌تواند حدود ۵ تا ۶ برابر وزن بدن باشد. بنابراین، کاهش وزن حتی به میزان کم می‌تواند فشار وارد شده بر مفاصل تحمل‌کننده وزن مانند مفاصل زانو را به میزان زیادی کاهش دهد. بهترین روش برای کاهش وزن، داشتن رژیم غذایی متعادل و کم کالری و انجام یک ورزش کم برخورد است.

پک‌های سرد یا گرم

• استفاده از بسته‌های گرم یا سرد روی مفصل زانو می‌تواند درد و علائم آرتروز را در برخی افراد تسکین دهد. پک‌های گرم و سرد در داروخانه‌ها و فرشگاه‌های لوازم پزشکی قابل دسترس هستند. پک‌های سرد باید در فریزر خنک شده و پک‌های گرم نیز باید در مایکروویو گرم شوند. همچنین می‌توانید یک کیسه آب ایمن و مطمئن را با آب گرم یا سرد پر کنید و روی زانوی خود  قرار دهید.
• کمپرس سرد: با منقبض کردن عروق خونی به کاهش التهاب و تسکین درد و تورم کمک می‌کند. کمپرس سرد را به مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه روی زانوهای خود قرار دهید. اگر از کمپرس یخ استفاده می‌کنید، هرگز آن را به طور مستقیم روی پوست نگذارید و حتما یک حوله نازک در زیر کمپرس قرار دهید، زیرا در غیر این صورت ممکن است به سوختگی و آسیب پوست منجر شود.
• کمپرس گرم: با افزایش جریان خون باعث گشاد شدن رگ‌های خونی می‌شود و اکسیژن و مواد مغذی بیشتری به عضلات و مفاصل می‌رساند. بنابراین، کمپرس گرم به رفع خشکی مفصل زانو کمک می‌کند. کمپرس گرم را به مدت ۱۰ دقیقه روی زانوهای خود قرار دهید. برای جلوگیری از آسیب دیدگی پوست می‌توانید از یک حوله نازک زیر کمپرس استفاده کنید.

حمام نمک اپسوم

راه حل بعدی که جزو درمان‌های خانگی آرتروز زانو می‌باشد، حمام نمک اپسوم می‌باشد که به کم شدن درد در مفصل‌ها و تسکین آن‌ها کمک زیادی می‌کند. در این نمک منیزیم وجود دارد که باعث شده تا این نمک خاصیت ضد التهابی و ضد درد پیدا کنید و شما جهت کاهش میزان درد خود بتوانید از آن استفاده کنید. در یکی از بررسی‌ها و تحقیق‌های انجام شده در سال ۲۰۱۷ میلادی مشخص شده است که اگر افراد برای مدت زمان طولانی در حمام نمک اپسوم بمانند، میزان منیزیم در بدنشان افزایش می‌کند.

شما برای استفاده از این روش درمان آرتروز زانو و کاهش درد در این ناحیه می‌توانید به داروخانه رفته و نمک اپسوم را خریداری کنید و در هر بار استحمام ۳ فنجان از نمک اپسوم را در وان حمام که با آب گرم آن را پر کرده‌اید، بریزید و به مدت ۳۰ دقیقه در آن بنشینید.

دارو

مصرف داروها می‌تواند به تنهایی یا در ترکیب با سایر روش‌های درمانی آرتروز زانو توصیه شود. نوع دارو تجویز شده به شدت درد و سایر شرایط یا مشکلات سلامتی‌ شما بستگی دارد. موارد زیر، رایج‌ترین داروهایی هستند که برای تسکین علائم آرتروز زانو تجویز می‌شوند:

• داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs): این داروها مسکن‌هایی هستند که با کاهش التهاب به کاهش درد و تورم مفصل زانو کمک می‌کنند و می‌توانند به صورت موضعی (پماد و کرم) یا خوراکی باشند. در مواردی که ضد التهاب‌های موضعی موثر واقع نشوند، از ضد التهاب‌های خوراکی (آسپرین، ایبوپروفن، ناپروکسن و غیره) استفاده خواهد شد. با این حال، مصرف داروهای ضد التهاب خوراکی برای افراد مبتلا به آسم، زخم معده، آنژین صدری و همچنین افرادی که آسپرین مصرف می‌کنند، مناسب و کاربردی نیست.
• داروهای مخدر (اپیوئید): داروهای مخدر مانند کدئین، نوع دیگری از مسکن‌ هستند که برای تسکین درد شدید مصرف می‌شوند. به دلیل عوارض جانبی این داروها مانند خواب آلودگی، حالت تهوع و یبوست، پزشکان معمولا آنها را به صورت کوتاه مدت و در موارد خاص مانند دردهای شدید و طاقت فرسا تجویز می‌کنند. ممکن است برای جلوگیری از یبوست ناشی از مصرف اپیوئیدها، یک ملین برای شما تجویز شود تا همراه آن مصرف کنید.
• کرم کپسایسین: اگر NSAIDهای موضعی در کاهش درد آرتروز زانو مؤثر نباشند، ممکن است برای شما کرم کپسایسین تجویز شود. کرم کپسایسین، اعصابی که پیام‌های درد را در ناحیه تحت درمان ارسال می‌کنند، مسدود خواهند کرد. حدود یک ماه طول می‌کشد تا کرم کپسایسین، تأثیر کامل خود را بگذارد، اما در دو هفته اول تا حدودی باعث کاهش درد خواهد شد.
• مکمل‌های غذایی: تا چندین سال قبل، برخی مکمل‌های غذایی از جمله کندرویتین و گلوکزامین برای درمان آرتروز زانو تجویز می‌شدند. اما اکثر پزشکان دیگر این مکمل‌ها را تجویز نمی‌کنند، زیرا شواهد قوی مبنی بر موثر بودن آنها به عنوان یک درمان وجود ندارد و علاوه بر این، هزینه بالایی نیز دارند.

اورتز (وسایل کمکی و اصلاحی ارتوپدی)

اگر آرتروز زانو باعث بروز مشکلات حرکتی شود یا انجام امور روزمره را دشوار کند، استفاده از انواع اورتز موثر خواهد بود. چندین وسیله کمکی و اصلاحی ارتوپدی برای آرتروز زانو وجود دارند که توسط فیزیوتراپیست یا متخصص کاردرمانی تجویز می‌شوند. رایج‌ترین آنها کفش یا کفی مخصوص کفش است. کفش‌های دارای کفی ضربه‌گیر می‌توانند به کاهش فشار وارد بر مفاصل پا از جمله مفصل زانو در حین راه رفتن کمک کنند. همچنین کفی‌های مخصوصی وجود دارند که با پخش یکنواخت وزن شما، فشار وارد بر مفاصل زانو را کاهش می‌دهند. بریس‌ها (زانوبند طبی) و ساپورت‌های پا نیز به همین ترتیب عمل می‌کنند. اگر آرتروز زانو بر تحرک شما تأثیر بگذارد، ممکن است لازم باشد از چوب یا عصای پیاده روی استفاده کنید.

انواع کفی طبی برای آرتروز زانو

کفی‌های طبی یکی از بهترین گزینه‌های تسکین درد زانو هستند و می‌توانند از حرکت بیش از حد زانو به سمت داخل (پرونیشن زانو) جلوگیری کرده و به شما در بازگرداندن عملکرد صحیح زانو کمک کنند. بنابراین، برخی از علل زانو درد را برطرف می‌کنند و منجر به کاهش درد زانو و یا از بین رفتن آن می‌شوند. کفی‌های طبی به عنوان یکی از بهترین روش‌های تسکین زانو درددارای انواع مختلفی هستند:

• کفی طبی نرم: این نوع کفی‌ها از فوم‌های فشرده نرم ساخته می‌شوند و نقش ضربه‌گیر را ایفا می‌کنند. این کفی‌های انعطاف‌پذیر معمولا توسط بیماران مبتلا به آرتروز پا و پای دیابتی مورد استفاده قرار می‌گیرند و به افزایش تعادل پاها و کاهش فشار وارد بر نقاط دردناک کمک می‌کنند. از آنجایی که این نوع کفی‌ها حجیم هستند، لازم است از کفش‌هایی با سایز بزرگتر استفاده کنید.
• کفی طبی نیمه سخت: این نوع کفی‌ها به ایجاد تعادل حرکتی در حین ورزش و راه رفتن کمک می‌کنند و غالبا توسط ورزشکاران مورد استفاده قرار می‌گیرند. کفی‌های طبی نیمه سخت برای ورزشکاران با توجه به نوع ورزش و ویژگی‌های پای ورزشکار ساخته می‌شوند.
• کفی طبی سخت: این کفی‌های بسیار بادوام هستند از مواد سفت مانند پلاستیک یا فیبر کربن ساخته می‌شوند. برای استفاده از این کفی‌ها مجبور به استفاده از کفش‌های با سایز بزرگتر نیستید. به همین خاطر کفی‌های طبی سخت، گزینه مناسبی برای استفاده در کفش‌های پیاده روی و کفش‌های مجلسی محسوب می‌شوند.

انواع زانوبند طبی

زانوبندهای طبی بسیار متنوع هستند و هر کدام برای هدف خاصی طراحی می‌شوند. به عنوان مثال، بعضی از آنها اصطکاک میان استخوان‌های زانو را کاهش می‌دهند و برخی دیگر نیز فشار زانو را از یک سمت به سمت دیگر انتقال می‌دهند. مناسب‌ترین زانوبندهای طبی برای بیماران مبتلا به آرتروز زانو عبارتند از:

• زانوبندهای آرتروزی: فشار حاصل از این نوع زانوبندها قابل تنظیم است و طراحی آنها به گونه‌ای است که تماس و اصطکاک میان استخوان‌های مفصل زانو را به حداقل می‌رسانند.
• زانوبندهای لولادار: این زانوبند از مفصل زانو در هنگام خم شدن محافظت می‌کند و برای بیمارانی مناسب است که جراحی مفصل زانو انجام داده‌اند.
• آستین زانو: این زانوبند دقیقا دور زانو بسته می‌شود و آن را تحت فشار قرار می‌دهد. بنابراین به کاهش تورم، بهبود توانایی حرکتی زانو و ایجاد ثبات در مفصل زانو کمک می‌کند.
• زانوبند تخلیه‌کننده: این زانوبند به طور سفارشی و متناسب با نیاز بیمار ساخته می‌شود و فشار را از آن سمت زانو که بیشتر درگیر آرتروز است به سمت دیگر زانو انتقال می‌دهد. استفاده از زانوبند تخلیه‌کننده در اغلب موارد به بیمارانی توصیه می‌شود که از آرتروز شدید زانو رنج می‌برند.
• زانوبند با تکنولوژی uic: تکنولوژی uic مخفف امواج اولتراسوند، امواج مادون قرمز و پالس‌های الکتریکی است. این محصول، یک زانوبند برقی و حرارتی است که می‌تواند با ارسال پالس‌های الکتریکی و امواج صوتی باعث تحریک بافت‌های آسیب دیده زانو و ساخت سلول‌های جدید شود.

فیزیوتراپی

فیزیوتراپی یک روش غیرتهاجمی پرطرفدار برای کاهش درد و بازیابی قابلیت‌های حرکتی زانو است. انجام فیزیوتراپی برای آرتروز زانو می‌تواند به تسکین علائمی همچون خشک شدن زانو، قفل کردن زانو، محدود شدن دامنه حرکتی زانو، تورم، درد و حساسیت به لمس کمک کند. جلسات فیزیوتراپی تحت نظر متخصص فیزیوتراپ به صورت هفتگی انجام می‌شود و بیمار در اکثر مواقع پس از چند جلسه می‌تواند نتایج درمانی را مشاهده کند. تکنیک‌های مختلفی برای فیزیوتراپی وجود دارد. گزینه مناسب برای شما با توجه به شدت بیماری و علائم‌تان توسط پزشک فیزیوتراپ توصیه خواهد شد. در ادامه رایج‌ترین روش‌های درمان آرتروز زانو با فیزیوتراپی را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

انجام حرکات اصلاحی

فیزیوتراپ با توجه به شدت علائم آرتروز، چند حرکت اصلاحی را به بیمار آموزش می‌دهد. دستورالعمل‌های هر حرکت می‌تواند به صورت ویدیو یا عکس‌های گام به گام در اختیار بیمار قرار گیرد یا خود فیزیوتراپ آنها را اجرا کند. سپس مراحل هر حرکت به آرامی و تحت نظارت فیزیوتراپ توسط بیمار تکرار می‌شود. پس از چند مرتبه تمرین و تسلط کامل بر یک حرکت اصلاحی و تکرار آن به تعداد دفعات مشخص، آموزش حرکت بعدی آغاز خواهد شد. مهم‌ترین نکته‌ای که باید در انجام حرکات اصلاحی فیزیوتراپی به آن توجه کنید، اجرای صحیح و دقیق این حرکات است. در غیر این صورت، جلسات فیزیوتراپی نه تنها موثر نخواهند بود، بلکه می‌توانند به صدمات بیشتر زانو و تشدید علائم آرتروز زانو منجر شوند.

اولتراسوندتراپی

اولتراسوند تراپی یک درمان غیرفعال (یعنی نیازی نیست بیمار حرکت کند یا کار خاصی انجام دهد) است که در کلینیک‌های فیزیوتراپی برای درمان انواع آرتروز از جمله آرتروز زانو استفاده می‌شود. دستگاه اولتراسوند حاوی کریستالی است که با دریافت بار الکتریکی، امواج اولتراسونیک تولید می‌کند. این امواج صوتی با فرکانس بالا، ارتعاشات کوچکی ایجاد می‌کنند که می‌توانند از پوست عبور کرده و به بافت‌های عمیق‌تر برسند. این ارتعاشات برای فردی که تحت درمان اولتراسوند قرار می‌گیرد، عملا غیرقابل تشخیص است. همچنین فرکانس امواج تولید شده آنقدر بالا است که توسط گوش انسان شنیده نمی‌شود. ارتعاشات اولتراسوند را می‌توان به صورت پالس‌ها یا امواج پیوسته ارسال کرد. ارتعاشات پیوسته اولتراسوند، گرمای قابل توجهی تولید می‌کنند، در حالی که ارتعاشات اولتراسوند پالسی باعث ایجاد گرما نمی‌شوند. تصور می‌شود که هر دو اثر حرارتی و غیرحرارتی اولتراسوندتراپی در درمان آتروز زانو و سایر آسیب‌های بافت نرم موثر هستند.

الکتروتراپی با دستگاه تنس (TENS)

در این روش با استفاده از یک دستگاه دستی باتری‌دار، جریان الکتریکی خفیفی از ماهیچه‌ها و رشته‌های عصبی عبور داده می‌شود. این دستگاه دارای پدهای چسبناکی به نام الکترود است که به پوست بیمار متصل می‌شوند و اجازه می‌دهند جریان الکتریکی به طور ایمن از بدن عبور کند. عبور این جریان الکتریکی به کاهش درد و التهاب ناشی از آرتروز زانو کمک خواهد کرد.

شوک‌ویو تراپی

شوک‌ویو تراپی یک روش غیر تهاجمی است که از امواج صوتی با انرژی بالا برای تحریک روند التیام در بدن و افزایش فعالیت متابولیک در اطراف محل درد استفاده می‌کند. این روش عمدتا برای تسکین درد و بازسازی بافت به کار می‌رود و باعث افزایش گردش خون و رگزایی (تشکیل عروق جدید) و کاهش غلظت مواد شیمیایی می‌شود که بافت‌ها را نسبت به درد حساس می‌کنند. با توجه به ماهیت التهابی و پیشرونده آرتروز زانو، شوک‌ویو تراپی می‌تواند روش بسیار موثری برای تسکین علائم آن باشد.

تکارتراپی

تکارتراپی یک روش درمانی بر پایه گرما است که با جمع‌آوری بارهای الکتریکی از سراسر بدن باعث تولید گرما از داخل بدن می‌شود. در طول تکارتراپی، فیزیوتراپ یک پروب (ابزار سنجش مجهز به حسگر) گرم را روی ناحیه زانو ماساژ می‌دهد. گرمای تولید شده در لایه‌های عمیق باعث ایجاد التهاب و تحریک بافت می‌شود و بلافاصله درد را کاهش می‌دهد. اگر جایی از بدن‌تان به مانعی برخورد کند و درد بگیرد، معمولا آن را ماساژ می‌دهید تا تسکین یابد. با این کار در واقع درد از بین نمی‌رود، بلکه شما با مالش دادن اعصاب اطراف ناحیه دردناک اجازه نمی‌دهید مغز بتواند سیگنال درد را به اندازه کافی ثبت کند و بدین ترتیب درد کاهش می‌یابد. تکارتراپی نیز دقیقا همین کار را برای تسکین درد ناشی از آرتروز زانو انجام می‌دهد.

آب درمانی

آب درمانی به دلیل کاهش فشار وارد شده به مفاصل، یک گزینه درمانی فوق‌العاده برای درمان بیماران مبتلا به آرتروز زانو و سایر آرتروزها است. نیروی شناور آب با کشش گرانش رو به پایین مقابله می‌کند و در نتیجه وزن وارد شده بر مفاصل را کاهش می‌دهد. برخی از تمریناتی که در آب درمانی انجام می‌شوند عبارتند از کشش همسترینگ، کمر و قسمت بالایی پشت و گردن، تمرینات قدرتی با استفاده از هالترهای فومی، ایروبیک مانند راه رفتن در آب و آی‌چی (شکل ترکیبی تای‌چی) که از حرکات آهسته و ملایم و تمرکز بر آرامش و تنفس کنترل شده برای ایجاد تعادل، قدرت و انعطاف‌پذیری مفاصل استفاده می‌کند.

ماساژ درمانی

آرتروز مزمن زانو به خوبی به ماساژ پاسخ می‌دهد. ماساژ درمانی با افزایش گردش خون و شل کردن عضلات اطراف مفصل زانو، موجب تسکین درد زانو شده و حس خشکی زانو را از بین می‌برد. ماساژ درمانی همچنین میزان انعطاف‌پذیری مفصل زانو را افزایش می‌دهد و دامنه حرکتی بیمار را نیز بهبود می‌بخشد. ماساژ بافت عمیق، بهترین تکنیک ماساژ جهت تسکین علائم آرتروز زانو است.

تزریق‌

انجام تزریق برای کنترل آرتروز زانو، یک روش نسبتا تهاجمی است و در مواردی به کار می‌رود که شدت آرتروز، متوسط به بالا باشد. رایج‌ترین تزریق‌های مورد استفاده برای آرتروز زانو شامل موارد زیر است:

تزریق استروئید

استروئیدها داروهایی هستند که حاوی نسخه‌های مصنوعی هورمون کورتیزول بوده و گاهی برای درمان مشکلات اسکلتی عضلانی دردناک استفاده می‌شوند. در صورت موفقیت‌آمیز نبودن سایر درمان‌های آرتروز زانو ممکن است تزریق استروئید تجویز شود. این تزریق مستقیما در ناحیه آسیب‌دیده و با بی‌حسی موضعی انجام می‌شود و معمولا بدون درد است. تزریق استروئید به سرعت عمل می‌کند و می‌تواند درد آرتروز زانو را به مدت چند هفته تا چند ماه کاهش دهد.

تزریق ژل

در این روش یک مایع ژل مانند به نام اسید هیالورونیک به مفصل زانو تزریق می‌شود. اسید هیالورونیک یک ماده طبیعی است که در مایع مفصلی زانو وجود دارد اما غلظت اسید هیالورونیک در مفصل زانوی افراد مبتلا به آرتروز زانو، کمتر از حد معمول است. تزریق هیالورونیک اسید به زانو، مفصل زانو را تحریک می‌کند تا مقدار بیشتری از این ماده را تولید نماید. این ماده به عنوان یک روان‌کننده عمل می‌کند و باعث می‌شود استخوان‌ها به آرامی روی یکدیگر حرکت کنند. همچنین همانند یک ضربه‌گیر، فشار وارد بر مفصل زانو را کاهش می‌دهد. با این حال، تاثیرات ناشی از این تزریق بلافاصله قابل مشاهده نیست و اثرگذاری آن تدریجی است.

تزریق پی آر پی (PRP)

پلاسمای غنی از پلاکت (PRP) یک روش نسبتا جدید برای درمان آرتروز زانو است. پلاکت‌های خون حاوی فاکتورهای رشد هستند و تزریق فاکتورهای رشد پی آر پی از خون خود فرد به ناحیه آسیب‌دیده او به بافت‌ها کمک می‌کند تا با ایجاد سلول‌های جدید، خود را ترمیم کنند. به این ترتیب، پی آر پی می‌تواند به معکوس کردن آسیب بافتی ناشی از آرتروز در زانوها کمک کند.

جراحی آرتروز زانو

در اکثر موارد، درمان آرتروز زانو بدون عمل جراحی امکان‌پذیر خواهد بود و تنها تعداد کمی از بیماران به جراحی آرتروز زانو نیاز پیدا می‌کنند. جراحی آرتروز زانو برای درمان نوع پپیشرفته آن که به سایر درمان‌ها پاسخ نداده و زندگی روزمره فرد را به طور مختل کرده است، مورد استفاده قرار می‌گیرد. جراحی آرتروز زانو ممکن است علائم، تحرک و کیفیت زندگی بیمار را تا حد زیادی بهبود بخشد. با این حال نمی‌توان تضمین کرد که جراحی، علائم آرتروز زانو را به طور کامل رفع می‌کند و ممکن است پس از جراحی همچنان مقداری درد و خشکی زانو وجود داشته باشد. جراحی آرتروز زانو دارای انواع مختلفی است که رایج‌ترین آنها شامل:

درمان آرتروز زانو با ورزش

ورزش یکی از ساده‌ترین و در عین حال مهم‌ترین درمان‌ها برای افراد مبتلا به آرتروز زانو است. صرف‌نظر از سن و سطح آمادگی، فعالیت بدنی شما باید شامل ترکیبی از تمریناتی باشد که باعث تقویت عضلات و بهبود تناسب اندام عمومی می‌شوند. اگر آرتروز باعث درد و خشکی مفصل زانوی شما شده باشد، ممکن است فکر کنید ورزش علائم‌تان را بدتر خواهد کرد. با این حال، انجام ورزش منظم با فعال نگه داشتن بدن به عضله‌سازی، تقویت مفاصل و افزایش دامنه حرکتی کمک می‌کند و علائم آزاردهنده آرتروز زانو را کاهش می‌دهد. ورزش همچنین به کاهش وزن، بهبود وضعیت بدن و کاهش استرس کمک می‌کند و تمامی این موارد نیز در کاهش علائم آرتروز زانو موثر هستند.
انجام برخی حرکات ورزشی کم برخورد و ساده می‌تواند علائم ناشی از آرتروز زانو را کاهش دهد. در این بخش با چند تمرین کاربردی و موثر برای درمان آرتروز زانو آشنا می‌شوید.

بلند کردن پا در حالت ایستاده (Standing leg lifts)

برای انجام این حرکت:

• مقابل یک دیوار بایستید. برای حفظ تعادل می‌توانید دست‌ خود را روی دیوار بگذارید. به جای دیوار همچنین می‌توانید از صندلی نیز کمک بگیرید.
• بدون چرخاندن انگشتان، پا را به طرفین بلند کنید. انگشتان پا را به سمت جلو یا کمی به سمت بیرون نگه دارید.
• از خم شدن به سمت ثابت بدن‌تان خودداری کنید.
•  پا را پایین بیاورید.
• این حرکت برای هر سمت ۱۵ تا ۲۰ مرتبه تکرار کنید.

بشین و پاشو

برای اجرای این تمرین:

•  صاف روی یک صندلی بنشینید و پاها را روی زمین قرار دهید.
•  دست‌ها را به شکل ضربدری روی سینه بگذارید.
• به آرامی بلند شوید و صاف بایستید.
• سپس به آرامی بنشینید.
•  این تمرین را به مدت ۱ دقیقه تکرار کنید.

پوسته صدف

برای انجام حرکت صدف:

• به یک طرف دراز بکشید.
• باسن و زانوها را با زاویه ۹۰ درجه خم کنید و شانه‌ها، باسن و پاها را در یک راستا قرار دهید.
•  پاها را کنار هم نگه دارید.
• زانوی بالایی را تا جایی که امکان دارد بالا بیاورید، سپس به آرامی آن را پایین بیاورید.
• کشش را به مدت ۳ تا ۵ ثانیه نگه دارید و در سمت دیگر تکرار کنید.
• سعی کنید این حرکت را دو مرتبه در روز، هر دفعه ۱۰ تا ۲۵ بار انجام دهید.

کشش عضلات چهارسر ران

برای انجام این حرکت:

• روی شکم دراز بکشید.
• ساعد سمت راست را دراز کنید و در جلوی بدن قرار دهید.
• زانوی چپ را خم کنید و با دست چپ، مچ پا یا ساق پا را بگیرید.
• به آرامی زانو را بالا بیاورید تا کشش نسبتا قابل توجهی ایجاد شود.
• کشش را چند ثانیه نگه دارید.
• طرف را عوض کنید و این حرکت را در هر سمت چند مرتبه تکرار کنید.

کشش همسترینگ

برای انجام کشش همسترینگ:

• به پشت دراز بکشید و پاها را دراز کنید.
•  زانوی راست را خم کنید و پشت ران را با هر دو دست بگیرید.
• به آرامی پا را به سمت قفسه سینه بکشید.
• بازوها را شل کنید تا زانو صاف به سمت بالا باشد.
• همان پا را به سمت بالا یا تا حد امکان صاف کنید و ۱۰ تا ۲۰ ثانیه نگه دارید.
• زانو را مجددا خم کنید و سپس یک بار دیگر آن را بکشید.
• مراحل بالا را برای طرف دیگر تکرار کنید.

پیشگیری از آرتروز زانو

با وجود اینکه برخی عوامل ابتلا به آرتروز زانو همچون بالا رفتن سن، ژنتیک و جنسیت، غیرقابل تغییر هستند اما با رعایت نکات ساده زیر می‌توانید سایر عوامل را کنترل کرده و از ابتلا به آرتروز زانو پیشگیری کنید.

حفظ وزن سالم

بیش از ۹۰ درصد از افراد دچار اضافه وزن و چاقی هستند که این مشکل موجب افزایش احتمال ابتلا به آرتروز زانو می‌شود. کاهش هر یک کیلوگرم از وزن بدن می‌تواند فشار وارد شده بر زانوها را تا ۴ کیلوگرم کاهش دهد.

ورزش

داشتن یک برنامه ورزشی منظم و انجام تمرینات پایین تنه، قدرت و انعطاف‌پذیری عضلات اطراف زانو را افزایش می‌دهد. انجام تمرینات ورزشی منظم به افزایش دامنه حرکتی زانو، کاهش از دست دادن غضروف و بهبود درد و تورم در ناحیه زانو نیز کمک خواهد کرد.

رژیم غذایی متعادل و سالم

داشتن یک رژیم غذایی غنی از فیبر و سرشار از میوه‌‌جات، سبزیجات و غلات کامل به کاهش التهاب موثر بر ایجاد آرتروز زانو کمک می‌کند. رژیم غذایی سالم همچنین از افزایش وزن و وارد شدن فشار بیش از حد به زانوها جلوگیری خواهد کرد.

پوشیدن کفش استاندارد

بهتر است اکثر مواقع از کفش پاشنه کوتاه استفاده کنید، زیرا کفش‌های پاشنه بلند موجب ایجاد تغییر در نحوه ایستادن و راه رفتن شما می‌شوند و فشار بیشتری به مفصل زانو وارد می‌کنند. یک کفش استاندارد باید دارای ویژگی‌های زیر باشد

• سایز مناسبی داشته باشد
• دارای ضخامت کافی باشد
• نرم و انعطاف‌پذیر باشد
• پاشنه متعادلی داشته باشد (۲ تا ۴ سانتی‌متر)
• پاشنه پهنی داشته باشد تا از قوس کف پا، زانوها و کمر به خوبی حمایت کند

نشستن صحیح

 

یکی دیگر از اقدامات مهمی که می‌توانید برای پیشگیری از آرتروز زانو انجام دهید، نشستن صحیح است. نشستن نادرست علاوه بر گردن و کمر بر زانوها نیز تأثیر منفی می‌گذارد. اگر زانوها به مدت طولانی خم شوند یا تحت فشار قرار گیرند، احتمال آسیب‌دیدن غضروف زانوها افزایش می‌یابد. بنابراین، هنگامی که برای مدت طولانی کار می‌کنید یا می‌نشینید، مراقب وضعیت نشستن خود باشید. پاهای خود را صاف روی زمین قرار دهید و اگر از زمین فاصله دارند، زیر پاهای خود چهارپایه بگذارید. اگر روی زمین می‌نشینید، از نشستن روی زانوها (ضربدری نشستن) اجتناب کنید و حداکثر هر نیم ساعت یکبار از جای خود بلند شوید و ۵ دقیقه قدم بزنید.

پیشگیری از آسیب ورزشی

برای جلوگیری از آسیب‌دیدگی در ورزش لازم است پیش از ورزش، بدن‌تان را گرم کنید و در پایان به سرد کردن بپردازید. همچنین در حین ورزش، زانوهایتان را بیش از حد یعنی بیشتر از ۱۰۰ درجه خم نکنید و هنگام پریدن با زانوی خم فرود بیایید.

بلند کردن اجسام به روش صحیح

 

هنگام بلند کردن اجسام سنگین از کمر خم نشوید، زیرا فشار زیادی به کمر و زانوهای شما وارد خواهد شد. برای انجام این کار به حالت نشسته، پایین بیایید و یکی از زانوها را روی زمین ستون کنید و سپس برای بلند کردن وسیله مورد نظر اقدام نمایید.

سوالات متداول

آیا آرتروز زانو ارثی است؟

ژنتیک یکی از عوامل موثر بر ابتلا به آرتروز زانو است، اما آرتروز زانو همیشه ارثی نیست. کارشناسان تخمین می‌زنند که حدود ۵۰ درصد از موارد آرتروز زانو می‌توانند جنبه ارثی داشته باشند. آرتروز زانو ارثی معمولا در سنین پایین بروز پیدا می‌کند و به سرعت پیشرفت خواهد کرد.

آیا ضعف عضلات می‌تواند باعث آرتروز زانو شود؟

بله. ضعف قابل توجه عضلات زانو از عوامل موثر بر بروز آرتروز زانو است.

آیا استفاده از توالت ایرانی باعث بروز آرتروز زانو می‌شود؟

بسیاری از پزشکان معتقدند که نوع نشستن روی توالت ایرانی فشاری مضاعف بر زانوها وارد می‌کند و به افرادی که دچار آرتروز زانو یا مستعد آرتروز زانو هستند، پیشنهاد می‌شود از توالت‌فرنگی استفاده کنند. با این‌حال، در مواردی که شخص دچار آرتروز شدید باشد، دسته‌هایی روی توالت‌فرنگی یا روی دیوار کنار آن نصب می‌شود تا هنگام نشستن و برخواستن، فشار وارده به زانوها به حداقل برسد.

آیا آرتروز زانو در کودکان هم اتفاق می‌افتد؟

آرتروز زانو در اغلب موارد در سنین بالای ۵۰ سال تشخیص داده می‌شود. با این حال ممکن است برخی کودکان بنابر دلایلی همچون ابتلا به بیماری‌های خود ایمنی، آسیب‌های ورزشی، ناهنجاری‌های استخوانی مادرزادی در ناحیه زانو و غیره، آرتروز زانو را در جوانی تجربه کنند.

شنا چه ارتباطی با آرتروز زانو دارد؟

شنا یک ورزش فوق‌العاده مفید برای افراد مبتلا به آرتروز زانو است؛ حتی راه رفتن آرام در عمق کم استخر نیز می‌تواند اثرات مثبت قابل توجهی بر تسکین علائم آرتروز زانو داشته باشد. با این حال توصیه می‌شود افراد مبتلا به آرتروز زانو از انجام شنای کرال پشت اجتناب کنند.

دوچرخه سواری چه ارتباطی با آرتروز زانو دارد؟

دوچرخه‌سواری یک ورزش کم برخورد است، یعنی فشار زیادی بر مفاصل وارد نمی‌کند. دوچرخه‌سواری می‌تواند با تقویت عضلات زانو و کنترل وزن به پیشگیری از آرتروز زانو و همچنین تسکین علائم آن کمک کند. در مواردی که آتروز زانو خفیف تا متوسط باشد، دوچرخه‌سواری مانعی ندارد اما برای آرتروز زانو شدید توصیه نمی‌شود.

آیا زانو درد پس از زایمان به معنای ابتلا به آرتروز زانو است؟

در اغلب موارد زانو درد پس از زایمان، موقتی است و با متعادل شدن هورمون‌های مادر و کاهش اضافه وزن ناشی از بارداری برطرف می‌شود. اما در صورتی که میزان افزایش وزن مادر در دوره بارداری زیاد باشد، احتمال ابتلا به آرتروز زانو پس از زایمان افزایش خواهد یافت.

آرتروز زانو پرانتزی چیست؟

بررسی‌ها نشان می‌دهند که افراد دارای پای پرانتزی، یعنی افرادی که زانوهایشان به سمت بیرون متمایل است و از هم فاصله دارد، به احتمال زیاد در دراز مدت به آرتروز زانو مبتلا می‌شوند. برعکس این امر نیز صادق است، یعنی آرتروز زانو می‌تواند باعث بدشکلی زانوها و ایجاد پای پرانتزی شود.

چه ورزش‌هایی آرتروز زانو را بدتر می‌کنند؟

انجام ورزش‌های پربرخورد برای افراد مبتلا به آرتروز زانو مجاز نیست. ممکن است لازم باشد از فعالیت‌هایی که فشار بیش از حد به مفاصل وارد می‌کنند (مانند دویدن، اسکات عمیق و لانژ) و ورزش‌هایی که شامل پریدن، چرخش‌های سریع یا توقف‌های ناگهانی هستند (مانند بسکتبال و تنیس) اجتناب کنید.

آیا کشیدن مایع مفصلی برای درمان آرتروز زانو موثر است؟

در مواردی که آرتروز زانو به تجمع مایع در زانو و ایجاد فشار بیش از حد منجر شده باشد، آسپیراسیون یا کشیدن مایع مفصلی می‌تواند درد و تورم را کاهش دهد.

در چه صورت جراحی آرتروز زانو توصیه می‌شود؟

اگر حداقل ۶ ماه از روش‌های غیرجراحی برای درمان آرتروز زانو استفاده کنید، اما هیچگونه بهبودی در علائم بیماری شما حاصل نشود، ممکن است پزشک جراحی آرتروز زانو را توصیه کند.

آیا پیاده‌روی برای آرتروز زانو مفید است؟

بله قطعا. آن دسته از افراد مبتلا به آرتروز زانو که پیاده‌روی منظم انجام می‌دهند، درد و تشدید علائم کمتری را تجربه می‌کنند، زیرا پیاده‌روی به افزایش گردش خون، تقویت عضلات اطراف زانو و حرکت مایع مفصلی زانو کمک می‌کند که همه این موارد در تسکین علائم آرتروز زانو و کُند کردن روند پیشرفت آن موثر هستند.

علت آرتروز زانو شدید چیست؟

آرتروز زانو یک بیماری تدریجی و پیشرونده است، یعنی به یکباره ظاهر نمی‌شود و در ابتدا خفیف است. بی‌توجهی به علائم اولیه آرتروز زانو و عدم شروع فرآیند درمان می‌تواند به تشدید این وضعیت منجر شود. مرحله ۴ شدیدترین مرحله آرتروز زانو است که به دلیل پیشرفت کامل این عارضه، تجزیه غضروف و اصطکاک طولانی مدت استخوان روی استخوان اتفاق می‌افتد. متأسفانه در آرتروز زانوی شدید، غضروف زانوی بیمار به طور کامل از بین رفته است و معمولا راهی جز تعویض مفصل زانو وجود نخواهد داشت.

بهترین قرص برای تسکین زانو درد ناشی از آرتروز زانو چیست؟

داروهای کاهش دهنده التهاب مانند آسپرین، ایبوپروفن و ناپروکسن در کاهش درد آرتروز زانو بسیار موثر هستند.

بهترین کرم (ژل) برای آرتروز زانو چیست؟

ژل دیکلوفناک، کرم کپسایسین و کرم منتول از بهترین داروهای ضد التهاب موضعی هستند که برای تسکین علائم آرتروز زانو تجویز می‌شوند.

بهترین غذا برای آرتروز زانو کدام است؟

رژیم غذایی مناسب برای آرتروز زانو، یک رژیم غذایی متنوع، ضد التهابی و سرشار از اسیدهای چرب امگا ۳ و آنتی اکسیدان‌ها و حاوی مقدار زیادی کلسیم، ویتامین D، ویتامین C، آهن و فیبر است. مواد غذایی ضد التهابی مانند ماهی‌های چرب (سالمون و ماهی خال مخالی)، روغن زیتون، چای سبز، سبزیجات برگ‌دار مانند اسفناج، عسل، موز، دارچین و آجیل از بهترین مواد غذایی برای افراد مبتلا به آرتروز زانو هستند.

درمان قطعی آرتروز زانو چیست؟

آرتروز زانو و به طور کلی آرتروز درمان قطعی ندارد. در واقع تمامی روش‌هایی که به عنوان درمان‌های آرتروز زانو معرفی می‌شوند، تنها به بهبودی و تسکین علائم ناشی از آن کمک می‌کنند.