اوزونتراپی یا تزریق گاز اوزون به مفصل زانو یک روش ایمن و مؤثر برای تسکین درد و التهاب ناشی از آرتروز زانو است. گاز اوزون دارای اثرات ضدالتهابی و ضددرد است و هنگامی که به طور مستقیم به داخل مفصل زانو تزریق میشود، با بهبود گردش خون و اکسیژن‌رسانی سبب کاهش درد و التهاب در مفصل زانو شده و ضمن به تأخیر انداختن روند تخریب مفصل زانو، ترمیم آن را تسریع می‌بخشد. تزریق اوزون به مفصل زانو یک روش موقتی برای تسکین درد محسوب میشود و ماندگاری اثر آن معمولا بین ۳ تا ۶ ماه برآورد میشود. اثربخشی اوزونتراپی برای تسکین درد زانو از فردی به فرد دیگر متغیر است و به شدت آسیب زانو، پاسخ فرد به درمان و تعداد جلسات تزریق بستگی دارد.
تزریق اوزون چگونه میتواند سبب تسکین درد زانو شود؟
اوزونتراپی یا تزریق اوزون به مفصل زانو یک روش درمانی ایمن و مؤثر برای تسکین درد و التهاب زانو است. در اوزونتراپی مفصل زانو، غلظت معینی از گاز اوزون که توسط دستگاه مولد اوزون ساخته میشود، به طور مستقیم به داخل مفصل زانو که غضروف آن در اثر آرتروز دچار ساییدگی شده است، تزریق میشود. اوزون یک گاز بی‌رنگ و واکنش‌پذیر است که مولکول آن از سه اتم اکسیژن (O۳) تشکیل شده است. واکنش‌های بیوشیمیایی حاصل از تزریق گاز اوزون به مفصل زانو باعث کاهش التهاب و درد ناشی از آرتروز میشود و عملکرد زانو را بهبود می‌بخشد.
برخی از مکانیسم‌های پیشنهادی برای اثربخشی تزریق اوزون برای تسکین درد زانو عبارت‌اند از:
- خاصیت ضدالتهابی: گاز اوزون دارای خاصیت ضدالتهابی است. التهاب نقش مهمی در پیشرفت آرتروز زانو ایفا می‌کند و در افزایش درد و آسیب مفصل زانو مؤثر است. تزریق گاز اوزون با کاهش واسطه‌های ایجاد التهاب، مانند سایتوکین‌ها و پروستاگلاندین‌ها، باعث کاهش التهاب و فشار در مفصل زانو میشود.
- خاصیت ضددرد: گاز اوزون ممکن است با تأثیر بر گیرنده‌های درد یا تعدیل سیگنال‌های عصبی، باعث کاهش احساس درد در افراد مبتلا به آرتروز زانو شود.
- تحریک متابولیسم اکسیژن: اوزونتراپی باعث افزایش سطح اکسیژن سلولی میشود. بهبود متابولیسم اکسیژن سبب تحریک روند ترمیم بافت و کاهش تنش اکسایشی میشود و به طور بالقوه به بازسازی بافت آسیب‌دیده مفصل زانو کمک می‌کند.
- بهبود جریان خون: اوزون گردش خون در مفصل را افزایش می‌دهد و سبب میشود اکسیژن و مواد مغذی بیشتری به مفصل آسیب‌دیده برسد.
- تحریک فاکتورهای رشد: اوزونتراپی ممکن است سبب تحریک و آزادسازی فاکتورهای رشد شود که برای ترمیم و بازسازی بافت آسیب‌دیده ضروری هستند. افزایش فعالیت فاکتور رشد میتواند به ترمیم و بازسازی بافت‌های مفصلی که در اثر آرتروز آسیب‌دیده است، کمک کند.
- تقویت سیستم ایمنی: اوزونتراپی ممکن است باعث تحریک و تقویت سیستم ایمنی شود. تقویت سیستم ایمنی به حذف سلول‌های آسیب‌دیده از مفصل کمک می‌کند و روند ترمیم مفصل را بهبود می‌بخشد.
آیا تزریق اوزون در تسکین درد آرتروز زانو مؤثر است؟
اثربخشی تزریق اوزون در کاهش قابل ملاحظه درد و بهبود کارکرد مفصل زانو از فردی به فرد دیگر متفاوت است. هر چند برخی از افراد ممکن است به طور کامل از کاهش درد و بهبود علائم التهابی زانو پس از تزریق اوزون رضایت داشته باشند، برخی دیگر ممکن است تأثیر محدودتری را تجربه کنند. تأثیر ضدالتهابی و تسکینی تزریق اوزون به شدت آسیب مفصل زانو، پاسخ فرد به درمان، سطح فعالیت او و تعداد دفعات تزریق بستگی دارد.
در مراحل اولیه پیشرفت آرتروز که غضروف مفصلی هنوز به طور کامل از بین نرفته و تغییر شکل در مفصل رخ نداده است، تزریق اوزون به مفصل زانو، حداقل در ۴ نوبت میتواند با کند کردن سرعت تخریب مفصل و همچنین تحریک ترمیم و بازسازی مفصل، روند بیماری را به طور قابل توجهی کاهش دهد و نیاز به جراحی در این افراد را برای مدتی به تعویق اندازد (منبع). تزریق گاز اوزون در مراحل پیشرفته‌تر آرتروز زانو هر چند برای مدتی درد و التهاب ناشی از شدت بیماری را کاهش می‌دهد، اما نمی‌تواند جایگزین جراحی تعویض مفصل زانو شود.
تأثیر اوزون در کاهش درد مفصل زانو دائمی نیست و نیاز به تکرار تزریق وجود دارد. به طور معمول ماندگاری تزریق اوزون به مفصل زانو ۳ الی ۶ ماه برآورد میشود. تعداد دفعات مورد نیاز اوزونتراپی در هر فرد بسته به شدت آسیب مفصل زانو و پاسخ فرد به درمان متغیر است. با این حال، معمولاً ۳ الی ۵ جلسه تزریق اوزون برای تسکین درد آرتروز زانو توصیه میشود. اکثر افراد ظرف ۲ تا ۴ هفته پس از تزریق اوزون، متوجه تسکین درد زانوی خود می‌شوند؛ اما گاه ممکن است به زمان بیشتری (حتی تا ۶ ماه) نیاز باشد تا تأثیر اوزونتراپی در تسکین درد زانو مشاهده شود.
مزایای تزریق اوزون نسبت به درمان‌های جایگزین تسکین درد زانو
علاوه بر تزریق اوزون به مفصل زانو، از روش‌های دیگری مانند تزریق ژل هیالورونیک اسید، تزریق پلاسمای غنی از پلاکت (پی آر پی) و تزریق کورتیزون (کورتون) نیز برای مدیریت درد ناشی از آرتروز در مفصل زانو استفاده میشود. توجه داشته باشید که این درمان‌ها همگی درد آرتروز زانو را تسکین می‌دهند و نمی توانند جایگزین جراحی تعویض مفصل زانو در مراحل پیشرفته آرتروز زانو شوند. پزشک متخصص بهترین درمان را برای هر فرد بر اساس شدت آسیب، سطح فعالیت، نیازها و ترجیحات او انتخاب می‌کند.
بر خلاف تزریق اوزون که مشاهده اثر آن چند هفته طول می‌کشد، تزریق کورتیکواستروئید به سرعت اثر می‌کند و علائم درد و تورم حاد آرتروز زانو را ظرف چند روز تسکین می‌دهد. با این حال، ماندگاری اثر کورتیزون بسیار کمتر از تزریق اوزون است و عوارض جانبی بیشتری دارد.
تزریق ژل سبب روان‌سازی مفصل زانو و کاهش درد و التهاب در آن میشود. تسکین درد زانو با تزریق ژل ماندگاری بیشتری نسبت به اوزونتراپی داشته و به جلسات کمتری نیز نیاز دارد. با این حال، نمی‌تواند سبب ترمیم مفصل زانو شود و عوارض جانبی آن از اوزونتراپی بیشتر است.
تزریق پلاسمای غنی از پلاکت یا پی آر پی که از خون خود فرد تهیه میشود، به دلیل دارا بودن انواع فاکتورهای رشد به ترمیم بافت مفصل زانو کمک می‌کند و در کاهش التهاب و درد موثر است. هر چند روش پی آر پی ماندگاری اثر بیشتری نسبت به تزریق اوزون به زانو دارد، مدت زمان بیشتری طول می‌کشد تا نتیجه آن مشاهده شود و هزینه آن نیز بیشتر است.
در جدول زیر روش تزریق اوزون به زانو با سایر روش‌های تسکین درد زانو از نظر مکانیسم اثر، مزایای بالقوه و ماندگاری اثر مقایسه شده است:
| درمان | مکانیسم اثر | مزایای بالقوه | ماندگاری اثر |
|---|---|---|---|
|
تزریق گاز اوزون |
اثرات ضدالتهابی و تسکین درد، بهبود گردش خون | کاهش التهاب و درد در مفصل زانو، تحریک ترمیم بافت مفصل | ۳ تا ۶ ماه |
| تزریق ژل هیالورونیک اسید | روان‌سازی حرکت مفصل | حرکت روان‌تر مفصل، کاهش درد و التهاب مفصل زانو |
۶ ماه و بیشتر |
|
تزریق پی‌آرپی |
تحریک ترمیم مفصل به وسیله فاکتورهای رشد موجود در پلاسمای خون | کاهش درد و التهاب ناشی از آسیب یا آرتروز، بهبود عملکرد مفصل | ۶ تا ۹ ماه |
| تزریق کورتیکواستروئید (کورتون) | کاهش التهاب با سرکوب دستگاه ایمنی | کاهش سریع درد و التهاب حاد مفصل زانو |
چند هفته تا چند ماه |
اوزونتراپی زانو برای چه کسانی مناسب است؟
به طور کلی اوزونتراپی یک روش ایمن و موثر برای تسکین درد و کاهش التهاب ناشی از آسیب به زانو است و ممکن است برای بسیاری از افرادی که به دلایل مختلف از جمله آرتروز و آسیب‌های ورزشی از درد زانو رنج می‌برند، اثربخش باشد. به طور کلی افرادی که به یکی از دلایل زیر دچار آسیب دیدگی زانو شده و درد در زانو را تجربه می‌کنند، می‌توانند کاندیدای مناسبی برای انجام این تزریق باشند:
- افراد مبتلا به آرتروز خفیف و یا ملایم ( آرتروز نوع ۱ و ۲)
- افراد مبتلا به رماتیسم مفصلی
- افراد مبتلا به بورسیت زانو
- افرادی که به دلیل ضربه مستقیم به زانو و یا ورزش‌های سنگین دچار آسیبدیدگی در زانو شدهاند.
تزریق اوزون به مفصل زانو برای تسکین درد آرتروز برای بیمارانی توصیه میشود که میزان آسیب در مفصل آنها خفیف و یا متوسط است و غضروف دچار ساییدگی شدید نشده است. در مراحل پیشرفته آرتروز اوزونتراپی نمی‌تواند جایگزین مناسبی برای جراحی تعویض مفصل زانو باشد و فقط ممکن است با تسکین درد زمان جراحی را کمی به تأخیر بیندازد.
اوزونتراپی زانو برای چه کسانی مناسب نیست؟
اگرچه اوزونتراپی یک روش ایمن و کم‌تهاجمی برای تسکین درد مفصل زانو است، اما این روش درمانی برای همه افراد مناسب نیست و باید به محدودیت‌های استفاده از این روش برای افراد خاص توجه داشت. به طور کلی تزریق اوزون به مفصل زانو برای افراد زیر توصیه نمی‌شود:
- افرادی که به اوزون واکنش آلرژیک نشان می‌دهند
- زنان باردار و شیرده
- افراد مبتلا به فاویسم (بیماری باقلایی)
- افراد مبتلا به فشار خون بالا
- افراد مبتلا به اختلال در پلاکت و مشکلات انعقادی (ترومبوسیتوپنی)
- افراد مبتلا به پرکاری تیروئید
- افراد مبتلا به بیماری‌های ریوی
- افرادی که دچار حمله قلبی شدهاند و یا دچار اختلالات قلبی عروقی هستند
- افرادی که به تازگی دچار خونریزی شدهاند
آمادگی‌های لازم قبل از انجام اوزونتراپی زانو
رعایت نکات زیر قبل از انجام تزریق اوزون به داخل مفصل زانو به اثربخشی بیشتر درمان و جلوگیری از عوارض احتمالی آن کمک می‌کند:
- وعده غذایی پیش از اوزونتراپی را حذف نکنید تا در زمان انجام تزریق گرسنه نباشید.
- بهتر است حداقل ۱۲ ساعت قبل از اوزونتراپی و یا بلافاصله بعد از آن، از مصرف ویتامین C و یا مکمل‌های حاوی ویتامین C خودداری کنید، زیرا ویتامین C ممکن است باعث خنثی شدن اثر اوزون شود.
- از مصرف ویتامین E و یا مکمل‌های حاوی ویتامین E قبل و بلافاصله بعد از تزریق اوزون خودداری کنید.
- اگر مبتلا به فشار خون هستید، حداقل ۲ ساعت پیش از تزریق اوزون، داروهای خود را مصرف کنید.
- اگر مبتلا به دیابت هستید، حداقل ۲ ساعت پیش از تزریق اوزون، داروهای خود را مصرف کنید.
- آب کافی بنوشید تا رطوبت بدن شما مناسب باشد.
- پیش از انجام تزریق از مصرف نوشیدنی‌های الکلی پرهیز کنید.
تزریق اوزون به زانو چگونه انجام میشود؟
برای اوزونتراپی مفصل زانو، گاز اوزون به کمک دستگاهی به نام مولد یا ژنراتور اوزون تولید میشود. اکسیژن دریافت شده از هوای اطراف با عبور از یک میدان تخلیه الکتریکی یا منبع نور فرابنفش در این دستگاه، به مولکول‌های اوزون تبدیل میشود. دستگاه مولد اوزون به گونه‌ای طراحی شده است که غلظت دقیقی از گاز اوزون را که برای مقاصد درمانی مناسب است، تولید کند.
اوزونتراپی مفصل زانو نیازی به بستری ندارد و معمولاً به صورت سرپایی و در شرایط کاملا استریل قابل انجام است. تزریق اوزون به مفصل زانو درد خفیفی دارد و به سادگی یک تزریق عضلانی انجام میشود. با این حال، تزریق اوزون به زانو معمولا همراه با اعمال یک بیحسی موضعی صورت میگیرد تا بیمار در حین تزریق درد خاصی را احساس نکند. در برخی موارد ممکن است به خواست بیمار و صلاحدید پزشک، مقداری آرام‌بخش به صورت وریدی به بیمار تزریق شود تا سبب احساس آرامش و راحتی بیمار در زمان تزریق اوزون به داخل مفصل زانو شود.
- برای تزریق اوزون به زانو، مراجعه‌کننده روی تخت معاینه قرار میگیرد.
- از او خواسته میشود که به پشت روی تخت دراز بکشد یا بنشیند و زانوی خود را خم کند.
- پزشک ناحیه تزریق را به طور کامل ضدعفونی کرده و آماده می‌کند.
- سپس، غلظت مشخصی از اوزون را که در دستگاه مولد اوزون تولید شده است، توسط یک سرنگ به داخل کپسول مفصل زیر کشک زانو تزریق می‌کند.
- در برخی موارد ممکن است پزشک از دستگاه تصویربرداری مانند اولتراسوند یا فلوئوروسکوپی برای هدایت سوزن به محل دقیق آسیبدیدگی مفصل استفاده کند.
تزریق اوزون معمولاً بین ۳۰ الی ۴۵ دقیقه طول می‌کشد. پس از اتمام تزریق از بیمار خواسته میشود حداقل ۲۰ دقیقه استراحت کند. پس از زمان استراحت نیاز به گذراندن دوران نقاهت نیست و فرد میتواند به فعالیت‌های روزمره خود بازگردد. تزریق اوزون را می‌توان تا ۳ جلسه در هفته نیز انجام داد، اما نباید بیشتر از یک تزریق در روز برای بیمار انجام شود. چنانچه در طول زمان تزریق بیمار دچار ناراحتی شود، ممکن است دوز یا مدت زمان تزریق برای بیمار کاهش یابد.
مراقبت‌های لازم پس از تزریق اوزون به زانو
تزریق اوزون به زانو نیاز به بستری یا دوره نقاهت طولانی ندارد و فرد میتواند پس از انجام آن به زندگی عادی خود بازگردد. با این حال، رعایت موارد زیر میتواند به موفقیت بیشتر درمان کمک کند:
- بلافاصله پس از تزریق اوزون شروع به راه رفتن نکنید؛ بهتر است حداقل ۲۰ دقیقه دراز بکشید.
- در صورت بالا بودن سن بیمار و یا آسیب شدید مفصلی که راه رفتن او را با دشواری روبرو می‌کند، داشتن یک همراه توصیه میشود.
- بلافاصله پس از تزریق دوش نگیرید و حداقل تا ۳۶ ساعت از فروبردن ناحیه تزریق در آب گرم خودداری کنید؛ در غیر این‌صورت احتمال بروز عفونت افزایش می‌یابد.
- قبل و بعد از تزریق اوزون از مصرف نوشیدنی‌های الکلی خودداری کنید.
- پس از تزریق اوزون، از صرف غذای سنگین خودداری کنید.
- تا ۲ ساعت پس از تزریق اوزون، ویتامین C مصرف نکنید.
- بلافاصله پس از تزریق اوزون از کمپرس یخ استفاده نکنید.
- حداقل تا ۳ هفته از انجام ورزش‌های سنگین مانند وزنه‌برداری خودداری کنید.
- از مکمل‌های غذایی مناسب شامل ویتامین B کمپلکس، ویتامین A، روی، سلنیوم، N-استیل سیستئین و مس استفاده کنید. این مکمل‌ها به ماندگاری و اثربخشی اوزون کمک خواهد کرد.
عوارض تزریق اوزون به زانو
تزریق اوزون به زانو روشی ایمن و کم‌تهاجمی است و با عوارض حداقلی همراه است. اگرچه گاز اوزون سمی است، اما تزریق مستقیم آن به زانو خطری برای بافت زانو و بدن بیمار ندارد. معمولاً پس از تزریق اوزون به مفصل زانو، تورم خفیف و درد جزئی در محل تزریق مشاهده میشود که واکنش طبیعی بدن به تزریق اوزون است و پس از چند روز به طور کامل برطرف میشود. برای رفع تورم می‌توانید از کمپرس گرم و سپس کمپرس سرد استفاده کنید. همچنین، برای تسکین درد احتمالی می‌توانید از مسکن‌های معمول مانند استامینوفن استفاده کنید.
هزینه تزریق اوزون به زانو
هزینه اوزونتراپی مفصل زانو به عوامل مختلفی از جمله شدت آسیب مفصل زانو، تعداد جلسات تزریق، مکان کلینیک، تجربه و تبحر پزشک متخصص، پوشش بیمه، هزینه داروها و وسایل مصرفی بستگی دارد. تعداد جلسات تزریق اوزون معمولا بین ۳ تا ۵ جلسه است و هزینه هر جلسه به صورت جداگانه دریافت میشود. یک نکته مهم آن است که تزریق اوزون به زانو برای تسکین درد معمولا تحت پوشش بیمه‌های پایه قرار ندارد و بیمه درمانی نیروهای مسلح نیز تنها بخشی از هزینه آن را می‌پردازد. با این حال، برخی بیمه‌های تکمیلی ممکن است بخشی از هزینه‌های اوزونتراپی مفصل زانو را پوشش دهند.
سؤالات متداول
آیا تزریق اوزون به زانو درد دارد؟
میزان دردی که بیمار ممکن است به هنگام اوزونتراپی زانو تجربه کند، خفیف و به اندازه یک تزریق عضلانی ساده است. با این حال، از آنجا که تزریق اوزون به زانو همراه با اعمال یک بیحسی موضعی صورت میگیرد، بیمار درد خاصی را احساس نخواهد کرد.
آیا اوزونتراپی مفصل زانو خطرناک است؟
خیر. هر چند گاز اوزون یک گاز سمی است و استنشاق آن میتواند خطرناک باشد، اما تزریق غلظت معینی از گاز اوزون به مفصل زانو هیچ خطری برای افراد ندارد.
حداکثر تعداد جلسات مورد نیاز برای اوزونتراپی مفصل زانو چقدر است؟
تعداد جلسات اوزونتراپی بنا بر نوع و میزان آسیبدیدگی مفصل زانو از سوی پزشک تعیین میشود. معمولاً ۳ الی ۵ جلسه تزریق اوزون به مفصل برای تسکین درد و کاهش التهاب مفصل زانو توصیه میشود.
آیا برای انجام تزریق اوزون به زانو به همراه نیاز است؟
معمولاً اوزونتراپی زانو با یک بیحسی موضعی انجام میشود و پس از تزریق فرد مشکلی برای راه رفتن ندارد؛ اما در مواردی که اوزونتراپی با تزریق آرام‌بخش انجام شده است، سن بیمار بالا است و یا میزان آسیبدیدگی زانو به اندازه‌ای است که فرد در راه رفتن دچار مشکل میشود، حضور همراه توصیه میشود.
ماندگاری اثر تسکینی تزریق اوزون به مفصل زانو چقدر است؟
ماندگاری اثر تسکینی تزریق اوزون به مفصل زانو در افراد مختلف متفاوت است و به عواملی مانند شدت آسیب، سطح فعالیت فرد و تعداد تزریق بستگی دارد. با این حال، تاثیر تزریق اوزون به زانو بر کاهش درد و التهاب بین ۳ تا ۶ ماه گزارش شده است.
آیا اوزونتراپی زانو نیاز به بستری در بیمارستان دارد؟
خیر، اوزونتراپی مفصل زانو نیاز به بستری ندارد و به طور سرپایی در کلینیک‌ها قابل انجام است.
آیا بعد از اوزونتراپی زانو می‌توان حمام کرد؟
خیر، توصیه میشود حداقل تا ۳۶ ساعت بعد از انجام تزریق از استحمام و یا فرو بردن محل تزریق در آب خودداری شود.
آیا برای تسکین درد مفصل زانو تزریق اوزون بهتر از تزریق کورتون است؟
بله. تزریق کورتون (کورتیزون یا کورتیکواستروئید) به مفصل زانو سبب سرکوب سیستم ایمنی و در نتیجه کاهش التهاب و تسکین سریع و موقتی درد در مفصل زانو میشود، اما تأثیری روی ترمیم آسیبدیدگی مفصل ندارد و با عوارض جانبی بیشتری نیز همراه است. به علاوه، ماندگاری اثر آن کمتر از اوزونتراپی است.
معمولاً هر جلسه اوزونتراپی مفصل زانو چقدر طول می‌کشد؟
هر جلسه تزریق اوزون به زانو حداکثر ۳۰ تا ۴۵ دقیقه طول می‌کشد.
آیا هزینه اوزونتراپی مفصل زانو تحت پوشش بیمه قرار دارد؟
اوزونتراپی مفصل زانو تنها تحت پوشش بیمه نیروهای مسلح قرار دارد و بیمه‌های پایه دیگر آن را پوشش نمی‌دهند. برخی از بیمه‌های تکمیلی بخشی از هزینه‌های اوزونتراپی مفصل زانو را جبران می‌کنند. در صورت برخورداری از بیمه تکمیلی می‌توانید در خصوص پوشش هزینه تزریق اوزون به زانو با کارشناسان آن مشورت نمایید.
