بسیاری از بیماران هنگام مراجعه به کلینیکهای ارتوپدی از درد، خشکی و تورم مفاصل شکایت دارند و اغلب نمیدانند که علائم آنها ناشی از آرتروز است یا روماتیسم مفصلی. این دو بیماری هرچند علائم مشابهی مانند درد و محدودیت حرکت دارند، اما از نظر علت ایجاد، پیشرفت بیماری، شدت درگیری و روش درمان کاملاً متفاوت هستند. به نقل از Mayo Clinic، تشخیص صحیح میان آرتروز و روماتیسم مفصلی نقش حیاتی در پیشگیری از تخریب دائمی مفصل و ناتوانی حرکتی دارد.
درک تفاوت این دو بیماری به بیماران کمک میکند که درمان مناسب را انتخاب کنند و از پیشرفت سریع بیماری جلوگیری نمایند. علاوه بر این، تشخیص بهموقع میتواند نیاز به مداخلات جراحی سنگین را کاهش دهد و کیفیت زندگی را بهبود بخشد.
آرتروز چیست و چگونه ایجاد میشود؟
آرتروز یا استئوآرتریت یکی از شایعترین بیماریهای مفصلی در جهان است که به تدریج غضروف مفصل را تخریب میکند. به نقل از National Institute of Arthritis and Musculoskeletal and Skin Diseases، آرتروز یک بیماری تحلیلبرنده است که در آن غضروف مفصل نازک و سفت میشود و توانایی ضربهگیری خود را از دست میدهد.
در حالت طبیعی، غضروف مفصل باعث حرکت نرم و بدون اصطکاک استخوانها میشود و از تماس مستقیم آنها جلوگیری میکند. اما در آرتروز با تخریب غضروف، استخوانها به هم میرسند و اصطکاک باعث درد، التهاب و کاهش دامنه حرکت میشود. این بیماری معمولاً آهسته و تدریجی پیشرفت میکند و بسیاری از بیماران در مراحل اولیه تنها با درد خفیف یا خشکی کوتاهمدت صبحگاهی مواجه میشوند که ممکن است نادیده گرفته شود.
عوامل متعددی میتوانند باعث بروز آرتروز شوند، از جمله افزایش سن، اضافه وزن، فشارهای مکرر روی مفصل، آسیبهای قبلی و حتی عوامل ژنتیکی. به همین دلیل، برخی افراد در دهه چهارم زندگی و برخی دیگر در سنین بالاتر علائم بیماری را تجربه میکنند.
مفاصل درگیر در آرتروز
به نقل از Cleveland Clinic، مفاصلی که وزن بدن را تحمل میکنند یا فعالیتهای سنگین را تجربه میکنند بیشتر در معرض آرتروز هستند. زانو، لگن و ستون فقرات شایعترین مفاصل درگیر هستند و به همین دلیل بسیاری از بیماران از درد هنگام نشستن، برخاستن یا راه رفتن شکایت دارند. مقاله
علت زانو درد هنگام نشستن چیست؟
بهطور کامل این موضوع را بررسی کرده است.
با پیشرفت بیماری، درد ممکن است حتی در زمان استراحت نیز ادامه داشته باشد و باعث اختلال در خواب و کیفیت زندگی فرد شود. به همین دلیل تشخیص زودهنگام اهمیت بسیار زیادی دارد.
روماتیسم مفصلی چیست؟
روماتیسم مفصلی یا آرتریت روماتوئید یک بیماری خودایمنی مزمن است که روند آن کاملاً متفاوت از آرتروز است. به نقل از American College of Rheumatology، در روماتیسم مفصلی سیستم ایمنی بدن به اشتباه به بافت سالم مفصل حمله میکند و باعث التهاب مزمن، تورم و تخریب ساختار مفصل میشود. https://rheumatology.org
روماتیسم مفصلی میتواند در هر سنی شروع شود و برخلاف آرتروز تنها محدود به مفصل نیست و سایر اندامها مانند قلب، ریه و چشمها نیز ممکن است تحت تأثیر قرار بگیرند. این بیماری میتواند باعث تغییر شکل مفاصل، کاهش انعطافپذیری و ناتوانی حرکتی شدید شود اگر درمان مناسب بهموقع آغاز نشود.
تفاوت علت ایجاد آرتروز و روماتیسم مفصلی
به نقل از Mayo Clinic، آرتروز معمولاً ناشی از فرسایش مکانیکی مفصل، افزایش سن، فشارهای مکرر و آسیبهای قبلی است. در مقابل، روماتیسم مفصلی ناشی از اختلال سیستم ایمنی و عوامل ژنتیکی و محیطی است. https://www.mayoclinic.org
این تفاوت اساسی باعث میشود که روند بیماری، پیشرفت و پاسخ به درمان در این دو بیماری کاملاً متفاوت باشد. در نتیجه، درمانی که برای آرتروز مؤثر است، الزاماً در روماتیسم مفصلی جواب نمیدهد و بالعکس.
تفاوت علائم آرتروز و روماتیسم مفصلی
به نقل از NIAMS، علائم آرتروز بهطور معمول با فعالیت بدنی تشدید میشوند و با استراحت کاهش پیدا میکنند. بیماران بیشتر از درد مکانیکی، خشکی کوتاهمدت صبحگاهی و کاهش دامنه حرکتی شکایت دارند. https://www.niams.nih.gov
در مقابل، به نقل از Mayo Clinic، روماتیسم مفصلی با خشکی طولانیمدت صبحگاهی، تورم مفاصل و درد مداوم حتی در استراحت همراه است. علاوه بر این، بیماران روماتیسمی ممکن است از خستگی عمومی، کاهش انرژی و بیحالی نیز شکایت داشته باشند. https://www.mayoclinic.org
تفاوت دیگر این است که روماتیسم مفصلی معمولاً مفاصل را بهصورت قرینه درگیر میکند، در حالی که آرتروز بیشتر در یک یا چند مفصل بهصورت غیرقرینه دیده میشود.
آب آوردن زانو در آرتروز و روماتیسم
به نقل از Cleveland Clinic، تجمع مایع در مفصل زانو یا آب آوردن زانو میتواند در هر دو بیماری دیده شود، اما علت آن متفاوت است. در آرتروز، این مایع معمولاً ناشی از تحریک مکانیکی مفصل است، در حالی که در روماتیسم مفصلی التهاب شدید غشای مفصل عامل اصلی افزایش مایع است. این وضعیت باعث تورم، درد و محدودیت حرکت میشود. توضیحات کاملتر در مقاله
آب آوردن زانو گویای چه مشکلی است؟
ارائه شده است.
تجمع مایع میتواند به تدریج باعث سختی مفصل شود و فعالیتهای روزمره بیمار را مختل کند. در نتیجه، تشخیص علت تجمع مایع اهمیت زیادی دارد.
ارتباط روماتیسم مفصلی با نکروز آواسکولار
به نقل از Mayo Clinic، مصرف طولانیمدت داروهای کورتونی که در درمان روماتیسم مفصلی استفاده میشوند، یکی از عوامل خطر اصلی برای نکروز آواسکولار است. در این بیماری، کاهش خونرسانی به استخوان باعث مرگ بافت استخوانی میشود و اغلب مفصل لگن را درگیر میکند. این عارضه ممکن است در ابتدا علائم خفیفی داشته باشد، اما با پیشرفت بیماری، تخریب شدید مفصل و نیاز به جراحی رخ میدهد. مقاله
نکروز آواسکولار چیست؟
جزئیات بیشتری دارد.
تشخیص زودهنگام این عارضه میتواند از پیشرفت و تخریب کامل مفصل جلوگیری کند و کیفیت زندگی بیمار را حفظ نماید.
زانو درد ناگهانی و ارتباط آن با این دو بیماری
به نقل از National Institute of Arthritis، زانو درد ناگهانی همیشه ناشی از آسیب مستقیم نیست. تشدید ناگهانی آرتروز یا شعلهور شدن روماتیسم مفصلی میتواند باعث درد شدید، تورم و محدودیت حرکت شود. در چنین شرایطی، مراجعه سریع به پزشک اهمیت زیادی دارد و میتواند از آسیب دائمی مفصل جلوگیری کند. مقاله
علت زانو درد ناگهانی چیست و آیا نیاز به مراجعه به پزشک دارد؟
این موضوع را به تفصیل بررسی کرده است.
در این نوع درد، تشخیص صحیح بین آسیب مکانیکی و التهاب خودایمنی تعیینکننده نوع درمان خواهد بود.
رویکرد درمانی آرتروز و روماتیسم مفصلی
به نقل از Mayo Clinic، درمان آرتروز بیشتر بر کاهش فشار روی مفصل، کنترل درد و حفظ حرکت تمرکز دارد. اصلاح سبک زندگی، کاهش وزن، فیزیوتراپی و درمانهای داخل مفصلی مانند تزریق ژل از جمله روشهای مؤثر هستند. مقاله
همه چیز درباره تزریق ژل به زانو و اثربخشی آن
این روش را بهطور مفصل توضیح داده است.
در مقابل، به نقل از American College of Rheumatology، درمان روماتیسم مفصلی بر کنترل سیستم ایمنی و کاهش التهاب سیستمیک تمرکز دارد و اغلب نیازمند داروهای طولانیمدت و بیولوژیک است.
انتخاب درست درمان و پایش مداوم بیمار نقش بسیار مهمی در جلوگیری از تخریب مفصل و ناتوانی حرکتی دارد.
ضرورت جراحی در مراحل پیشرفته
به نقل از Cleveland Clinic، زمانی که آرتروز یا روماتیسم مفصلی به مرحلهای برسد که مفصل شدیداً تخریب شده و درمانهای غیرجراحی مؤثر نباشند، جراحی تنها گزینه درمانی است. یکی از رایجترین جراحیها در مفصل لگن، تعویض مفصل است که میتواند درد را کاهش داده و توان حرکتی بیمار را بهبود دهد. مقاله
عمل تعویض مفصل لگن
این موضوع را بررسی کرده است.
جراحی در این بیماران معمولاً آخرین مرحله درمانی است و زمانی توصیه میشود که کیفیت زندگی بیمار بهطور قابل توجهی کاهش یافته باشد.
جمعبندی نهایی
به نقل از Mayo Clinic، آرتروز و روماتیسم مفصلی دو بیماری متفاوت با علل، علائم و روشهای درمان مجزا هستند. تشخیص به موقع، درمان مناسب و پیگیری منظم میتواند از پیشرفت بیماری، ناتوانی حرکتی و نیاز به جراحی جلوگیری کند. بیماران باید در صورت درد مداوم، تورم یا خشکی طولانیمدت مفصل به متخصص ارتوپدی مراجعه کنند.
شناخت تفاوت این دو بیماری به بیماران کمک میکند که سبک زندگی و برنامه درمانی خود را مطابق شرایط واقعی انتخاب کنند و از عوارض طولانیمدت پیشگیری نمایند.
سوالات متداول
آیا آرتروز میتواند به روماتیسم مفصلی تبدیل شود؟
به نقل از Mayo Clinic، آرتروز و روماتیسم مفصلی دو بیماری مستقل هستند و آرتروز به روماتیسم تبدیل نمیشود.
آیا روماتیسم مفصلی فقط در سالمندان رخ میدهد؟
به نقل از American College of Rheumatology، روماتیسم مفصلی میتواند در هر سنی، حتی در جوانان، شروع شود.
آیا تزریق ژل برای بیماران روماتیسمی مؤثر است؟
به نقل از Cleveland Clinic، تزریق ژل بیشتر برای آرتروز کاربرد دارد و در روماتیسم مفصلی نقش محدودی دارد.
چه زمانی درد مفصل نیازمند بررسی فوری است؟
به نقل از NIAMS، درد مفصل همراه با تورم شدید یا خشکی طولانی باید سریعاً بررسی شود.
چگونه میتوان از پیشرفت آرتروز یا روماتیسم مفصلی جلوگیری کرد؟
به نقل از Mayo Clinic، تشخیص زودهنگام، اصلاح سبک زندگی، کنترل وزن، درمان دارویی مناسب و پیگیری منظم کلید جلوگیری از پیشرفت بیماری است.
