سینوویت یکی از اختلالات شایع و در عین حال کمتر شناخته‌شده در حوزه بیماری‌های مفصلی است که به التهاب غشاء سینوویال اطلاق می‌شود. غشاء سینوویال لایه‌ای نازک و نرم است که مفاصل متحرک بدن را می‌پوشاند و مسئول ترشح مایعی به نام مایع سینوویال است که نقش حیاتی در کاهش اصطکاک بین استخوان‌ها و حفظ سلامت مفصل ایفا می‌کند. وقتی این غشاء دچار التهاب شود، فرد ممکن است با علائم درد، تورم، محدودیت در حرکت مفصل و گرمی موضعی مواجه شود. سینوویت می‌تواند به‌صورت حاد یا مزمن بروز پیدا کند و ممکن است تنها یک مفصل یا چندین مفصل را درگیر کند. بیماری‌هایی چون آرتریت روماتوئید، نقرس، لوپوس اریتماتوز سیستمیک، تروما، و حتی برخی عفونت‌ها می‌توانند در بروز سینوویت نقش داشته باشند.
در ادامه به بررسی دقیق‌تر ابعاد مختلف این بیماری از جمله علائم، علل، گروه‌های در معرض خطر، روش‌های تشخیص و درمان آن خواهیم پرداخت.
انواع سینوویت
سینوویت ممکن است به اشکال مختلفی در بدن ظاهر شود که از جمله آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- سینوویت تروماتیک: به دنبال آسیب یا ضربه به مفصل ایجاد می‌شود.
- سینوویت التهابی: مرتبط با بیماری‌های خودایمنی نظیر آرتریت روماتوئید است.
- سینوویت عفونی: ناشی از ورود عوامل میکروبی به مفصل که می‌تواند به صورت جدی، عملکرد مفصل را تهدید کند.
- سینوویت مزمن: در اثر تحریک طولانی‌مدت غشاء سینوویال که منجر به ضخامت و تخریب احتمالی مفصل می‌شود.
تأثیر سینوویت بر کیفیت زندگی
سینوویت مزمن می‌تواند کیفیت زندگی افراد را به شدت کاهش دهد. درد مداوم، محدودیت حرکتی و ناتوانی در انجام فعالیت‌های روزمره باعث افت عملکرد فرد در محیط کار و خانه می‌شود. در مواردی که درمان مناسب صورت نگیرد، تخریب تدریجی مفصل ممکن است اجتناب‌ناپذیر باشد.
علائم سینوویت
شایع‌ترین علائم سینوویت شامل موارد زیر هستند:
- درد مفصلی، به‌ویژه هنگام حرکت یا فشار بر مفصل
- تورم موضعی
- گرمی و قرمزی اطراف مفصل
- کاهش دامنه حرکتی مفصل
- در موارد حاد، ممکن است تب و لرز نیز وجود داشته باشد (به‌ویژه در نوع عفونی)
تفاوت علائم سینوویت در انواع مختلف
در سینوویت التهابی معمولاً درد در صبح‌ها بیشتر بوده و با فعالیت بهتر می‌شود، در حالی که در نوع تروماتیک، درد ممکن است بلافاصله پس از آسیب بروز کند. در سینوویت عفونی علائم به‌صورت ناگهانی و شدید هستند.
علت بروز سینوویت
عوامل داخلی
- بیماری‌های خودایمنی: آرتریت روماتوئید، لوپوس و اسپوندیلیت آنکیلوزان می‌توانند منجر به التهاب غشاء سینوویال شوند.
- اختلالات متابولیکی: نقرس و شبه نقرس با رسوب کریستال‌ها در مفصل باعث تحریک غشاء می‌شوند.
عوامل خارجی
- ضربه و آسیب فیزیکی: شکستگی‌ها، پیچ‌خوردگی‌ها یا آسیب‌های ورزشی می‌توانند باعث سینوویت تروماتیک شوند.
- عفونت‌ها: باکتری‌ها (مانند استافیلوکوک اورئوس) یا ویروس‌ها می‌توانند مستقیماً وارد مفصل شوند.
عوامل محیطی و سبک زندگی
- فشار مزمن بر مفاصل
- وضعیت‌های شغلی که با حرکات تکراری مفصلی همراه هستند
- تغذیه ناسالم که به افزایش اسید اوریک و بروز نقرس منجر می‌شود
چه کسانی به سینوویت مبتلا می‌شوند؟
گروه‌های در معرض خطر سینوویت شامل:
- افراد مسن: به دلیل تحلیل رفتن ساختارهای مفصلی
- ورزشکاران: به‌ویژه در ورزش‌هایی که نیازمند حرکات پر تکرار و پرفشار مفصلی هستند
- افراد مبتلا به بیماری‌های زمینه‌ای: مانند دیابت، آرتریت روماتوئید، و نقرس
- کودکان: به‌ویژه در موارد سینوویت گذرا که معمولاً در مفصل ران رخ می‌دهد
تفاوت در بروز سینوویت بر اساس جنسیت و سن
زنان به علت شیوع بیشتر بیماری‌های خودایمنی بیشتر مستعد ابتلا به سینوویت التهابی هستند. مردان نیز در صورت انجام فعالیت‌های فیزیکی سنگین، در معرض سینوویت تروماتیک قرار دارند.
تشخیص سینوویت
روش‌های تشخیص بیماری سینوویت:
- معاینه بالینی: پزشک با لمس، بررسی دامنه حرکت و مشاهده تورم و گرمی مفصل به وجود التهاب پی می‌برد.
- تصویربرداری: استفاده از MRI و سونوگرافی برای بررسی ضخامت غشاء سینوویال و میزان مایع مفصلی
- آزمایشات خون: بررسی فاکتورهای التهابی مانند CRP، ESR و RF برای تشخیص بیماری‌های زمینه‌ای
- آسپیره کردن مایع مفصلی: برای بررسی نوع سلول‌ها، وجود عفونت یا کریستال‌ها
چالش‌ها در تشخیص سینوویت
در برخی موارد، علائم سینوویت با بیماری‌های دیگر نظیر بورسیت یا آرتروز مشابه است و این موضوع می‌تواند تشخیص دقیق را دشوار کند. همچنین نوع مزمن آن ممکن است به تدریج پیشرفت کند و فرد تنها زمانی متوجه شود که تخریب مفصلی قابل توجهی رخ داده است.
درمان سینوویت
درمان سینوویت بسته به نوع، شدت و علت زمینه‌ای آن متفاوت است. رویکردهای درمانی به سه دسته کلی تقسیم می‌شوند: دارویی، غیردارویی و جراحی.
درمان دارویی سینوویت
- داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs):
- شامل داروهایی نظیر ایبوپروفن، ناپروکسن و دیکلوفناک
- کاهش درد و التهاب
- باید با احتیاط در بیماران با مشکلات معده یا کلیوی استفاده شود
- کورتیکواستروئیدها:
- تزریق مستقیم داخل مفصل یا مصرف خوراکی برای موارد شدید یا مزمن
- مؤثر در کاهش التهاب سریع
- در صورت استفاده مکرر ممکن است به ضعف ساختار مفصل منجر شود
- داروهای تعدیل‌کننده بیماری (DMARDs):
- مانند متوترکسات یا سولفاسالازین در سینوویت‌های مرتبط با آرتریت روماتوئید
- اثرات بلندمدت دارند و از پیشرفت تخریب مفصلی جلوگیری می‌کنند
- داروهای بیولوژیک:
- شامل آنتی TNF، آنتی IL-6 و دیگر مهارکننده‌های مسیرهای التهابی
- برای موارد شدید یا مقاوم به DMARDs
- نیازمند نظارت دقیق تخصصی
- آنتی‌بیوتیک‌ها:
- در موارد سینوویت عفونی بر اساس نوع عامل بیماری‌زا تجویز می‌شوند
درمان‌های غیر دارویی سینوویت
- استراحت و حمایت مفصل:
- استفاده از بریس یا آتل برای مفاصل درگیر
- استراحت کافی و اجتناب از فعالیت‌هایی که باعث تشدید علائم می‌شود
- فیزیوتراپی و توانبخشی:
- تمرینات کششی، تقویتی و دامنه حرکتی
- جلوگیری از خشکی و آتروفی عضلانی
- درمان‌های فیزیکی:
- استفاده از گرما یا سرما، اولتراسوند و تحریک الکتریکی (TENS)
- اصلاح سبک زندگی:
- کاهش وزن در صورت اضافه‌وزن
- ترک سیگار
- رژیم غذایی ضد التهابی شامل مصرف میوه‌ها، سبزیجات، ماهی‌های چرب و محدود کردن مصرف شکر و غذاهای فرآوری‌شده
درمان‌های مکمل و جایگزین
- طب سوزنی، ماساژ درمانی و مکمل‌های غذایی مانند گلوکوزامین و کندرویتین می‌توانند در برخی بیماران مفید واقع شوند، اگرچه شواهد قطعی علمی در مورد آن‌ها محدود است.
درمان جراحی سینوویت
در صورتی که درمان‌های فوق مؤثر نباشند یا تخریب شدید مفصل وجود داشته باشد، مداخلات جراحی مطرح می‌شود:
- آرتروسکوپی:
- برای پاکسازی مفصل و برداشتن بافت سینوویال ملتهب
- سینووکتومی:
- برداشت کامل یا جزئی غشاء سینوویال
- در موارد سینوویت مزمن مقاوم به دارو
- تعویض مفصل (آرتروپلاستی):
- در موارد بسیار شدید که مفصل کاملاً تخریب شده است
نتیجه‌گیری
سینوویت یک وضعیت التهابی پیچیده و چند علتی است که می‌تواند در اثر عوامل داخلی یا خارجی بروز کند. این بیماری با علائمی همچون درد، تورم و محدودیت حرکتی بروز می‌یابد و در صورت عدم تشخیص و درمان به موقع، ممکن است به آسیب‌های جدی و دائمی مفصل منجر شود. تشخیص دقیق با بهره‌گیری از روش‌های تصویربرداری و آزمایشگاهی، و درمان مؤثر با رویکرد چندبعدی دارویی، فیزیکی و گاهی جراحی، نقش کلیدی در مدیریت این بیماری ایفا می‌کند. آگاهی از علائم هشداردهنده و پیگیری پزشکی به‌موقع می‌تواند از پیشرفت سینوویت و عوارض ناشی از آن جلوگیری کند.
درک بهتر از ابعاد مختلف سینوویت به ما کمک می‌کند تا هم در پیشگیری و هم در درمان مؤثرتر عمل کنیم و کیفیت زندگی بیماران را بهبود بخشیم.
