درد مفصل ساکروایلیاک یکی از دلایل شایع کمردرد و درد لگن است. این درد می‌تواند کیفیت زندگی افراد را به شدت تحت تأثیر قرار دهد. بسیاری از بیماران سال‌ها با این عارضه درگیر هستند. آن‌ها اغلب تشخیص دقیقی دریافت نکرده‌اند. مفصل ساکروایلیاک، که با نام مفصل خاجی خاصره نیز شناخته می‌شود، نقش حیاتی در توزیع وزن بدن دارد. این مفصل وزن بالاتنه را به پاها منتقل می‌کند. بروز هرگونه اختلال در عملکرد آن، منجر به درد و ناتوانی می‌شود. درک صحیح علائم و علل این عارضه، اولین گام برای درمان مؤثر است.
در کلینیک فوق تخصصی ارتوپدی سعادت آباد، هدف ما کمک به بیماران برای بازیابی سلامتی و بهبود کیفیت زندگی آن‌هاست. در این مقاله، به بررسی جامع این عارضه، از علائم تا جدیدترین روش‌های درمانی می‌پردازیم.
درد مفصل ساکروایلیاک چیست؟
مفصل ساکروایلیاک در پایین‌ترین قسمت ستون فقرات قرار دارد. این مفصل استخوان خاجی (ساکروم) را به استخوان خاصره (ایلیوم) لگن متصل می‌کند. ما در هر طرف بدن یک مفصل ساکروایلیاک داریم. این مفاصل بسیار قوی هستند و حرکت محدودی دارند. وظیفه اصلی آن‌ها تحمل و انتقال وزن از ستون فقرات به اندام تحتانی است. همچنین این مفاصل مانند یک ضربه‌گیر عمل می‌کنند. آن‌ها فشارهای ناشی از راه رفتن و دویدن را جذب می‌کنند. درد مفصل ساکروایلیاک زمانی رخ می‌دهد که این مفصل دچار التهاب یا اختلال عملکرد شود. این وضعیت ساکروایلییت یا اختلال عملکرد مفصل ساکروایلیاک نامیده می‌شود.
درد ناشی از این مفصل اغلب با دردهای دیگر اشتباه گرفته می‌شود. دردهای دیسک کمر یا مشکلات مفصل ران شباهت زیادی به آن دارند. به همین دلیل، تشخیص صحیح آن نیازمند تجربه و تخصص بالایی است. درد مفصل خاجی‌تهیگاهی می‌تواند تیز یا مبهم باشد. این درد معمولاً در ناحیه کمر، باسن یا کشاله ران احساس می‌شود. گاهی درد به سمت پاها نیز کشیده می‌شود. این الگو، تشخیص را برای پزشکان غیرمتخصص چالش‌برانگیز می‌کند. متخصص ارتوپدی با انجام معاینات دقیق، علت اصلی درد را شناسایی می‌کند. اختلال عملکرد مفصل ساکروایلیاک می‌تواند به دلیل تحرک بیش از حد یا بسیار کم این مفصل باشد. هر دو حالت باعث ایجاد درد و التهاب در ساختارهای اطراف مفصل می‌شوند. درک این مکانیسم به انتخاب بهترین روش درمانی کمک می‌کند.
علائم درد مفصل ساکروایلیاک
شناسایی علائم، کلید اصلی برای تشخیص به موقع این عارضه است. علائم التهاب مفصل ساکروایلیاک بسیار متنوع هستند. این علائم می‌توانند از فردی به فرد دیگر متفاوت باشند. با این حال، برخی نشانه‌ها بین اکثر بیماران مشترک است. شایع‌ترین علامت، درد باسن و کمردرد در قسمت پایینی کمر است. این درد معمولاً یک‌طرفه است. اما در مواردی ممکن است هر دو طرف را درگیر کند. درد اغلب به کشاله ران، پشت ران و حتی ساق پا کشیده می‌شود. این انتشار درد گاهی با درد سیاتیک اشتباه گرفته می‌شود. تفاوت اصلی این است که درد ساکروایلیاک به‌ندرت از زانو پایین‌تر می‌رود.
بیماران مبتلا به درد مفصل ساکروایلیاک اغلب در برخی فعالیت‌ها دچار تشدید درد می‌شوند. این فعالیت‌ها شامل موارد زیر است:
- ایستادن طولانی‌مدت
- بالا رفتن از پله‌ها
- دویدن یا راه رفتن با گام‌های بلند
- غلتیدن در رختخواب
- نشستن طولانی‌مدت، به‌ویژه روی سطوح سخت
این دردها می‌توانند منجر به ناهنجاری‌های راه رفتن شوند. بیمار ممکن است برای کاهش فشار بر روی مفصل مبتلا، لنگیدن را تجربه کند. احساس خشکی و سفتی در ناحیه لگن و کمر، به‌ویژه هنگام صبح، از دیگر علائم است. گاهی بیماران هنگام برخاستن از صندلی، درد شدیدی را تجربه می‌کنند. این علائم می‌توانند به تدریج یا به صورت ناگهانی پس از یک آسیب شروع شوند. توجه به این نشانه‌ها و مراجعه به متخصص ارتوپدی می‌تواند از مزمن شدن درد جلوگیری کند. تشخیص زودهنگام درد خاجی خاصره مسیر درمان را هموارتر می‌سازد.
علل درد مفصل ساکروایلیاک
دلایل مختلفی می‌توانند باعث بروز درد مفصل ساکروایلیاک شوند. این علل طیف وسیعی از مشکلات مکانیکی تا بیماری‌های التهابی را در بر می‌گیرند. شناسایی علت اصلی، برای برنامه‌ریزی یک درمان مؤثر ضروری است. در کلینیک ارتوپدی سعادت آباد، پزشکان مجرب ما با دقت علت زمینه‌ای را بررسی می‌کنند. یکی از شایع‌ترین علل، آسیب‌های تروماتیک است. زمین خوردن، تصادفات رانندگی یا آسیب‌های ورزشی می‌توانند به لیگامان‌های اطراف مفصل آسیب بزنند. این آسیب‌ها تعادل مفصل را بر هم زده و منجر به اختلال عملکرد مفصل ساکروایلیاک می‌شوند.
آرتروز یا استئوآرتریت نیز یکی دیگر از دلایل مهم است. با گذشت زمان، غضروف مفصل دچار ساییدگی می‌شود. این فرسایش باعث اصطکاک استخوان‌ها و بروز درد و التهاب می‌گردد. بارداری و زایمان نیز می‌توانند زمینه‌ساز این مشکل باشند. در دوران بارداری، هورمون‌هایی برای افزایش انعطاف‌پذیری لگن ترشح می‌شوند. این انعطاف‌پذیری می‌تواند باعث ناپایداری در مفصل ساکروایلیاک شود. همچنین، افزایش وزن و تغییر در الگوی راه رفتن فشار مضاعفی بر این مفصل وارد می‌کند.
برخی بیماری‌های التهابی سیستمیک نیز می‌توانند این مفصل را درگیر کنند. بیماری‌هایی مانند اسپوندیلیت آنکیلوزان، نوعی آرتریت التهابی، به‌طور خاص مفصل ساکروایلیاک را هدف قرار می‌دهند. در این شرایط، سیستم ایمنی بدن به مفاصل حمله می‌کند و باعث التهاب مزمن می‌شود. یک روماتولوژیست می‌تواند در تشخیص و مدیریت این بیماری‌ها کمک کند. گاهی اوقات، جراحی‌های قبلی ستون فقرات، به‌ویژه فیوژن کمر، می‌تواند فشار روی مفصل ساکروایلیاک را افزایش دهد. این فشار اضافی، در درازمدت، زمینه‌ساز بروز درد مفصل خاجی‌تهیگاهی می‌شود.
تشخیص درد مفصل ساکروایلیاک
تشخیص دقیق درد مفصل ساکروایلیاک یک فرآیند چالش‌برانگیز است. همانطور که اشاره شد، علائم آن با بسیاری از مشکلات دیگر همپوشانی دارد. بنابراین، یک متخصص ارتوپدی ماهر باید تاریخچه پزشکی بیمار را به دقت بررسی کند. پزشک در مورد محل دقیق درد، زمان شروع و عوامل تشدیدکننده آن سؤال می‌کند. گام بعدی، معاینه فیزیکی است. در این مرحله، پزشک از مانورهای تشخیصی خاصی استفاده می‌کند. این تست‌ها با اعمال فشار یا ایجاد کشش در مفصل ساکروایلیاک، سعی در بازتولید درد بیمار دارند. اگر این مانورها درد مشخصی را در محل مفصل ایجاد کنند، احتمال تشخیص اختلال عملکرد مفصل ساکروایلیاک افزایش می‌یابد.
تصویربرداری نیز بخش مهمی از فرآیند تشخیص است. اگرچه عکس ساده رادیوگرافی (X-ray) اغلب تغییرات واضحی را نشان نمی‌دهد، اما می‌تواند سایر مشکلات مانند آرتروز شدید یا شکستگی را رد کند. سی‌تی اسکن (CT scan) جزئیات بیشتری از استخوان‌ها را نشان می‌دهد. ام‌آر‌آی (MRI) برای بررسی بافت‌های نرم مانند لیگامان‌ها و شناسایی التهاب بسیار مفید است. این روش به‌ویژه در تشخیص علائم التهاب مفصل ساکروایلیاک کاربرد دارد.
قطعی‌ترین روش برای تشخیص، تزریق مفصل ساکروایلیاک است. این روش هم جنبه تشخیصی و هم درمانی دارد. در این فرآیند، پزشک با هدایت دستگاه تصویربرداری (فلوروسکوپی یا سونوگرافی)، یک ماده بی‌حس‌کننده را مستقیماً به داخل مفصل تزریق می‌کند. اگر بیمار پس از تزریق، کاهش چشمگیری در درد خود احساس کند، تشخیص درد مفصل ساکروایلیاک تأیید می‌شود. این روش به افتراق درد لگنی ناشی از مفصل ساکروایلیاک از سایر علل کمک شایانی می‌کند. در نهایت، ترکیبی از این روش‌ها به پزشک اجازه می‌دهد تا با اطمینان کامل، منشأ درد را مشخص کند.
راه های درمان درد مفصل ساکروایلیاک
خوشبختانه، روش‌های درمانی متعددی برای مدیریت و کنترل درد مفصل ساکروایلیاک وجود دارد. انتخاب روش درمانی به شدت علائم، علت زمینه‌ای و وضعیت کلی بیمار بستگی دارد. رویکرد درمانی معمولاً از روش‌های محافظه‌کارانه و غیرجراحی شروع می‌شود. هدف اصلی در این مرحله، کاهش التهاب و بهبود عملکرد مفصل است. اگر این روش‌ها پس از یک دوره مشخص به نتیجه نرسند، گزینه‌های جراحی مورد بررسی قرار می‌گیرند. در کلینیک ارتوپدی سعادت آباد، یک برنامه درمانی جامع و شخصی‌سازی‌شده برای هر بیمار طراحی می‌شود. این برنامه شامل ترکیبی از روش‌های زیر است تا بهترین نتیجه ممکن حاصل شود. همکاری نزدیک بیمار با تیم درمانی، از جمله متخصص ارتوپدی و فیزیوتراپیست، نقش کلیدی در موفقیت درمان دارد.
درمان غیرجراحی
درمان‌های غیرجراحی خط اول مقابله با درد مفصل خاجی خاصره هستند. این روش‌ها کم‌تهاجمی بوده و برای اکثر بیماران مؤثر واقع می‌شوند. هدف اصلی آن‌ها کاهش درد و التهاب و بازگرداندن عملکرد طبیعی مفصل است. یک برنامه درمانی جامع غیرجراحی معمولاً شامل موارد زیر است:
- استراحت و اصلاح فعالیت: در مراحل اولیه، استراحت کوتاه و پرهیز از فعالیت‌هایی که درد را تشدید می‌کنند، توصیه می‌شود. این کار به مفصل فرصت می‌دهد تا بهبود یابد.
- دارو درمانی: داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن به کاهش درد و التهاب کمک می‌کنند. در موارد شدیدتر، شل‌کننده‌های عضلانی نیز تجویز می‌شوند.
- فیزیوتراپی: این بخش یکی از مهم‌ترین اجزای درمان است. فیزیوتراپیست بر تقویت مفصل ساکروایلیاک و عضلات اطراف آن تمرکز می‌کند. تمرینات کششی به افزایش انعطاف‌پذیری و تمرینات تقویتی به افزایش ثبات مفصل کمک می‌کنند.
- کمربندهای طبی: استفاده از کمربندهای مخصوص لگن یا ساکروایلیاک می‌تواند با فشرده‌سازی مفصل، به ایجاد ثبات و کاهش درد در حین فعالیت کمک کند.
- تزریق درمانی: همانطور که در بخش تشخیص گفته شد، تزریق مفصل ساکروایلیاک می‌تواند درمانی نیز باشد. تزریق کورتیکواستروئیدها به داخل مفصل، التهاب را به شدت کاهش داده و تسکین درد طولانی‌مدتی را فراهم می‌کند.
درمان جراحی
زمانی که درمان‌های غیرجراحی پس از یک دوره مشخص نتوانند درد بیمار را به طور مؤثری کنترل کنند، جراحی مطرح می‌شود. گزینه اصلی جراحی برای درد مفصل ساکروایلیاک، فیوژن یا خشک کردن مفصل است. هدف از فیوژن مفصل ساکروایلیاک، حذف حرکت در مفصل دردناک و ایجاد ثبات دائمی است. این کار با اتصال استخوان خاجی به استخوان خاصره از طریق ایمپلنت‌های مخصوص انجام می‌شود. با گذشت زمان، استخوان‌ها به یکدیگر جوش می‌خورند و مفصل دیگر حرکتی نخواهد داشت. این فرآیند درد ناشی از حرکت غیرطبیعی را از بین می‌برد.
امروزه این جراحی اغلب با روش‌های کم‌تهاجمی انجام می‌شود. در این تکنیک، جراح از طریق یک برش کوچک در کنار باسن، به مفصل دسترسی پیدا می‌کند. سپس با استفاده از ابزارهای مخصوص و تحت هدایت تصویربرداری، ایمپلنت‌ها را در محل دقیق قرار می‌دهد. این روش مزایای زیادی دارد. کاهش خونریزی، درد کمتر پس از عمل و دوره بهبودی سریع‌تر از جمله این مزایا هستند. موفقیت این جراحی بسیار بالاست و می‌تواند به طور چشمگیری درد لگنی و کیفیت زندگی بیماران را بهبود بخشد. تصمیم برای جراحی باید پس از مشورت کامل با یک جراح ستون فقرات یا متخصص ارتوپدی با تجربه گرفته شود.
جمع بندی
درد مفصل ساکروایلیاک یک وضعیت پیچیده و ناتوان‌کننده است که نیازمند تشخیص دقیق و رویکرد درمانی صحیح میباشد. این عارضه که با درد در ناحیه کمر، باسن و لگن مشخص می‌شود، می‌تواند ناشی از آسیب، آرتروز، بارداری یا بیماری‌های التهابی باشد. تشخیص صحیح از طریق معاینه فیزیکی، تصویربرداری و تزریقات تشخیصی، سنگ بنای یک درمان موفق است. درمان‌ها از گزینه‌های غیرجراحی مانند فیزیوتراپی و تزریق، تا روش‌های پیشرفته‌تری مانند فیوژن مفصل ساکروایلیاک متغیر هستند. انتخاب بهترین مسیر درمانی باید با همکاری نزدیک بیمار و پزشک متخصص صورت گیرد.
در کلینیک فوق تخصصی ارتوپدی سعادت آباد، ما با تیمی از پزشکان مجرب و با استفاده از مدرن‌ترین تجهیزات، به شما کمک می‌کنیم تا علت اصلی درد خود را پیدا کرده و بهترین درمان را دریافت کنید. اگر از دردهای مزمن در ناحیه کمر و لگن رنج می‌برید، اجازه ندهید این مشکل کیفیت زندگی شما را مختل کند. برای دریافت مشاوره و تعیین وقت با متخصصین ما تماس بگیرید.
