تاندینوپاتی کشکک زانو

تاندینوپاتی کشکک زانو که با نام‌هایی همچون سندرم زانوی جهندگان (Jumper’s Knee) نیز شناخته می‌شود، یکی از آسیب‌های شایع در میان ورزشکاران به‌ویژه کسانی است که به‌طور منظم در ورزش‌هایی مانند والیبال، بسکتبال، فوتبال و دومیدانی فعالیت دارند. این اختلال اغلب به دلیل بارگذاری مکرر و مزمن بر روی تاندون کشکک (تاندون پاتلار) اتفاق می‌افتد.

تاندینوپاتی کشکک زانو چیست؟

تاندینوپاتی کشکک زانو، نوعی آسیب مزمن در تاندون پاتلار (تاندون متصل‌کننده کشکک زانو به استخوان درشت‌نی) است که بیشتر در افراد فعال فیزیکی دیده می‌شود. این وضعیت معمولاً در اثر اعمال نیروهای مکرر و فشارهای زیاد در طول زمان ایجاد می‌شود که باعث تضعیف ساختار کلاژنی تاندون و در نهایت التهاب، درد و کاهش عملکرد آن می‌شود. برخلاف تاندونیت که عمدتاً ناشی از التهاب حاد است، تاندینوپاتی یک حالت مزمن و دژنراتیو (تحلیل‌برنده) دارد که در آن رگ‌های خونی نابجا و فیبروبلاست‌ها در تاندون افزایش می‌یابند.

از جمله خصوصیات بالینی این بیماری می‌توان به درد در جلوی زانو، خصوصاً هنگام پریدن، دویدن یا بالا رفتن از پله‌ها اشاره کرد. این بیماری به‌طور شایع در ورزشکاران با سنین بین ۱۵ تا ۳۰ سال دیده می‌شود، اگرچه افراد مسن نیز در صورت داشتن سابقه فعالیت بدنی شدید ممکن است به آن مبتلا شوند.

چرا تاندینوپاتی کشکک زانو به زانوی جهندگان معروف است؟

اصطلاح «زانوی جهندگان» برگرفته از شیوع بالای این بیماری در میان ورزشکارانی است که به‌طور منظم حرکات پرشی انجام می‌دهند. در فعالیت‌هایی مانند والیبال و بسکتبال، حرکات پرش و فرود مکرر فشار بسیار زیادی به تاندون کشکک وارد می‌کند. این حرکات باعث ایجاد میکروتروماهای مکرر در تاندون می‌شوند که در طول زمان باعث آسیب تدریجی بافت تاندونی و بروز تاندینوپاتی می‌گردد.

مکانیک ضعیف عضلات چهارسر ران، ضعف در عضلات سرینی، انعطاف‌پذیری ناکافی همسترینگ و عدم هماهنگی عضلات ناحیه لگن نیز از جمله عوامل داخلی موثر در افزایش بار مکانیکی بر تاندون پاتلار هستند. در کنار این عوامل، برنامه‌های تمرینی ناکافی یا بیش از حد شدید و سطح نامناسب زمین نیز از فاکتورهای خارجی محسوب می‌شوند که در افزایش شیوع این عارضه نقش دارند.

بر اساس مطالعات، میزان شیوع این بیماری در ورزشکاران والیبال به حدود ۴۵٪ و در بسکتبال حدود ۳۲٪ گزارش شده است. این داده‌ها تأکید می‌کنند که فشار پرشی عامل اصلی در توسعه این آسیب است.

علائم تاندینوپاتی کشکک زانو

مهم‌ترین نشانه تاندینوپاتی کشکک زانو، درد در جلوی زانو و در قسمت تحتانی کشکک است که معمولاً به‌صورت تدریجی ظاهر می‌شود. درد ممکن است در ابتدا تنها پس از فعالیت فیزیکی احساس شود، اما با پیشرفت بیماری حتی در حالت استراحت نیز باقی بماند.

از جمله علائم رایج این اختلال می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• درد موضعی و حساسیت در محل اتصال تاندون پاتلار به کشکک
• تورم خفیف یا متوسط در ناحیه قدامی زانو
• درد هنگام خم و راست کردن زانو، بالا رفتن از پله یا دویدن
• سفتی تاندون به‌خصوص در صبح‌ها
• کاهش توانایی در انجام حرکات پرشی یا دویدن با شدت بالا

این علائم در صورت عدم درمان می‌توانند منجر به کاهش کیفیت زندگی، ناتوانی در انجام فعالیت‌های روزمره و حتی قطع فعالیت‌های ورزشی شوند. شدت علائم معمولاً به چهار مرحله تقسیم می‌شود: درد فقط پس از ورزش، درد در حین و پس از ورزش، درد مداوم، و ناتوانی شدید در عملکرد ورزشی.

علائم التهاب تاندون کشکک زانو

• درد موضعی در زیر کشکک زانو: شایع‌ترین علامت، درد در نقطه اتصال تاندون پاتلار به پایین کشکک است، خصوصاً هنگام لمس یا فشار.
• درد هنگام فعالیت فیزیکی: درد معمولاً هنگام دویدن، پریدن، بالا رفتن از پله یا اسکات افزایش می‌یابد.
• خشکی و سفتی زانو به‌ویژه در صبح یا پس از نشستن طولانی: فرد ممکن است احساس کند زانویش سفت یا قفل‌شده است.
• تورم خفیف تا متوسط: ممکن است در محل تاندون، التهاب با تورم یا برآمدگی همراه باشد.
• احساس سوزش یا حساسیت به لمس در ناحیه جلوی زانو: به‌ویژه پس از فعالیت یا لمس مستقیم تاندون.
• ضعف عملکردی در زانو: در مراحل پیشرفته، فرد ممکن است احساس ناپایداری یا ضعف در هنگام پریدن یا دویدن داشته باشد.
• کاهش توان پرش یا حرکات انفجاری: ورزشکاران اغلب متوجه کاهش عملکرد در حرکات پرشی یا قدرتی می‌شوند.

علائم پارگی تاندون کشکک زانو

• درد ناگهانی و شدید در جلوی زانو: معمولاً به‌طور ناگهانی هنگام پریدن، دویدن یا بلند کردن جسم سنگین اتفاق می‌افتد و با صدایی شبیه «پاپ» همراه است.
• ناتوانی در صاف کردن زانو: بیمار نمی‌تواند زانوی خود را در حالت نشسته یا خوابیده صاف کند، چون تاندونی که عضله چهارسر را به ساق متصل می‌کند، پاره شده است.
• فرو رفتگی یا شکاف قابل لمس در محل تاندون: در ناحیه بین کشکک و استخوان درشت‌نی ممکن است فرو رفتگی واضحی احساس شود که محل پارگی تاندون است.
• جابجایی کشکک زانو (Patella Alta): در پارگی کامل، کشکک به سمت بالا جابه‌جا می‌شود و ممکن است در رادیوگرافی دیده شود.
• تورم و کبودی فوری: ناحیه زانو به‌سرعت متورم و کبود می‌شود که نشان از آسیب بافتی شدید دارد.
• ناتوانی در تحمل وزن روی پا: ایستادن و راه رفتن بسیار دشوار یا غیرممکن می‌شود، به‌ویژه بدون کمک.
• کاهش قدرت عضله چهارسر ران: ضعف شدید در عضلات ران به‌خصوص در انجام حرکت اکستنشن (صاف کردن) زانو دیده می‌شود.

علت تاندینوپاتی کشکک زانو

تاندینوپاتی کشکک زانو عمدتاً ناشی از اعمال بارهای تکراری و بیش از ظرفیت به تاندون پاتلار است. این بارها باعث تخریب تدریجی ساختار کلاژن تاندون، ایجاد التهاب و رگ‌زایی نابجا می‌شوند که در نهایت منجر به ضعف عملکردی تاندون خواهد شد.

عوامل اصلی ایجادکننده شامل موارد زیر هستند:

• تمرینات ورزشی با بار زیاد: پریدن، دویدن با شدت بالا یا تمرینات مقاومتی بیش از حد بدون ریکاوری مناسب.
• اختلال در بیومکانیک بدن: عدم تعادل عضلانی، ضعف در عضلات پشت ران و لگن، چرخش غیرطبیعی پا هنگام حرکت.
• عدم گرم کردن مناسب: شروع ناگهانی تمرینات بدون آمادگی بدن.
• عوامل محیطی: زمین سخت یا ناصاف، کفش نامناسب ورزشی.
• مشکلات ساختاری: پای پرانتزی یا ضربدری، زانوی والگوس یا واروس.

پیشرفت تدریجی این عوامل و عدم رسیدگی به موقع به علائم اولیه، تاندینوپاتی را به یک آسیب مزمن و مقاوم تبدیل می‌کند که درمان آن ممکن است طولانی و چالش‌برانگیز باشد.

روش‌های تشخیص تاندینوپاتی کشکک زانو

تشخیص تاندینوپاتی کشکک زانو معمولاً بر پایه شرح‌حال دقیق بیمار، معاینه فیزیکی و در صورت نیاز استفاده از ابزارهای تصویربرداری صورت می‌گیرد. پزشک ابتدا سابقه فعالیت ورزشی، شدت و زمان شروع علائم را بررسی می‌کند.

مراحل تشخیص شامل:

• معاینه فیزیکی: لمس محل درد در تاندون، تست‌های عملکردی مانند اسکات تک‌پا، بررسی دامنه حرکتی و قدرت عضلات.
• آزمون‌های تصویربرداری:
  • اولتراسوند (سونوگرافی): نشان‌دهنده ضخامت غیرطبیعی تاندون، وجود رگ‌های خونی جدید (نئوواسکولاریزاسیون) و پارگی‌های کوچک.
  • MRI (تصویربرداری تشدید مغناطیسی): ارزیابی دقیق‌تری از ساختار تاندون، بررسی دژنراسیون، التهاب و تورم اطراف تاندون.

در کنار این روش‌ها، استفاده از تست‌های عملکردی مانند تست پرش، تست فشار مستقیم روی تاندون و تست خم شدن زانو نیز می‌تواند در تشخیص کمک‌کننده باشد. مهم است که تشخیص با دقت انجام شود، زیرا شرایطی مانند بورسیت، پارگی مینیسک یا سندرم درد پاتلوفمورال نیز می‌توانند علائم مشابهی ایجاد کنند.

راه‌های درمان تاندینوپاتی کشکک زانو

درمان این عارضه به شدت بیماری، مدت زمان بروز علائم و اهداف عملکردی بیمار بستگی دارد. روش‌های درمانی به دو دسته غیرجراحی و جراحی تقسیم می‌شوند.

نتایج جراحی معمولاً رضایت‌بخش است اما نیاز به دوره توان‌بخشی طولانی‌تری دارد.

پیشگیری از تاندینوپاتی کشکک زانو

پیشگیری نقش کلیدی در کاهش شیوع این آسیب دارد. رعایت نکات زیر می‌تواند در کاهش خطر ابتلا بسیار مؤثر باشد:

• برنامه تمرینی مناسب: استفاده از برنامه‌هایی با افزایش تدریجی شدت و بار تمرین.
• گرم‌کردن و سردکردن اصولی: افزایش جریان خون و انعطاف‌پذیری عضلات.
• تقویت عضلات اطراف زانو و لگن: جلوگیری از عدم تعادل عضلانی.
• اصلاح تکنیک‌های ورزشی: آموزش صحیح روش‌های پرش و فرود.
• استفاده از کفش مناسب و زمین استاندارد: کاهش ضربه وارده به تاندون‌ها.

همچنین انجام تمرینات کششی برای عضلات چهارسر و همسترینگ می‌تواند فشار وارده بر تاندون کشکک را کاهش دهد. در صورت بروز اولین علائم، توقف فعالیت‌های شدید و مراجعه به متخصص اهمیت دارد.

جمع‌بندی

تاندینوپاتی کشکک زانو یکی از اختلالات شایع ولی قابل پیشگیری و درمان در میان ورزشکاران و حتی افراد عادی است. با آگاهی از علل، علائم و راهکارهای درمان و پیشگیری، می‌توان از پیشرفت این عارضه جلوگیری کرد. این بیماری که به «زانوی جهندگان» نیز شهرت دارد، باید جدی گرفته شود، زیرا در صورت بی‌توجهی می‌تواند منجر به ناتوانی‌های عملکردی گسترده شود. تشخیص به‌موقع، درمان اصولی و رعایت نکات پیشگیرانه، کلیدهای اصلی مدیریت موفق تاندینوپاتی کشکک زانو هستند.